New Politics Andrei (Sotsialnyi Rukh)
Το New Politics έθεσε τις εξής ερωτήσεις στον Andrei, της ουκρανικής σοσιαλιστικής οργάνωσης Sotsialnyi Rukh (Κοινωνικό Κίνημα).
NP: Ποια είναι η εκτίμησή σας για την τρέχουσα στρατιωτική κατάσταση;
Andrei: Η Ρωσία παραδέχτηκε την ήττα της στην απόπειρα blitzkrieg, “ενός γρήγορου πολέμου”, και προχώρησε σε έναν πόλεμο φθοράς. Ο Πούτιν πιστεύει ότι, με την πάροδο του χρόνου, η υποστήριξη προς την Ουκρανία θα αποδυναμωθεί, η πίεση από τις κυρώσεις θα μειώνεται και η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να σταθεί μόνη της απέναντι στη Ρωσία. Όπως βλέπουμε, έχει πράγματι λόγους να το πιστεύει αυτό. Ο Πούτιν θεωρεί ότι η πλήρης υπακοή του ρωσικού πληθυσμού είναι το στρατηγικό του πλεονέκτημα έναντι της Δύσης, γιατί, σε αντίθεση με τους πληθυσμούς των δυτικών χωρών, δεν θα έχει να αντιμετωπίσει κριτικές για τον υψηλό πληθωρισμό ή για οικονομικά προβλήματα.
Από την πλευρά της, η ουκρανική πλευρά προσπαθεί να κερδίσει τον απαραίτητο χρόνο για να μπορέσει να αποκτήσει βαρύτερο οπλισμό και να σχηματίσει και εφεδρικές στρατιωτικές μονάδες από τους στρατευμένους. Τακτικά, αυτό μεταφράζεται σε μια αργή ανταλλαγή εδάφους έναντι χρόνου -οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας (AFU) υποχωρούν χωρίς να έχουν περισσότερες απώλειες από τη ρωσική πλευρά, εξαπολύοντας περιοδικά τοπικές αντεπιθέσεις για να βελτιώσουν τη θέση τους. Το κύριο πρόβλημα τώρα είναι ότι τα αποθέματα όπλων και πυρομαχικών σοβιετικού τύπου στις δυτικές χώρες είναι περιορισμένα και η εισαγωγή βαρέων όπλων προδιαγραφών ΝΑΤΟ απαιτεί χρόνο. Έτσι, ο πρώτος στόχος των AFU είναι να ολοκληρώσουν τη μετάβασή τους σε νατοϊκά πρότυπα του πυροβολικού τους, καθώς τα αποθέματα βλημάτων για τα σοβιετικά πυροβόλα τους εξαντλούνται. Υπό κανονικές συνθήκες, αυτό θα απαιτούσε έξι έως δώδεκα μήνες, αλλά τώρα πρέπει να γίνει σε δύο με τρεις μήνες. Περίπου το ίδιο θα πρέπει να γίνει και με τα άρματα μάχης, τα συστήματα αεράμυνας και, κυρίως, την αεροπορία.
Η Ρωσία δεν έχει αλλάξει το στόχο της να διαλύσει την ουκρανική κρατική υπόσταση της Ουκρανίας, αλλά έχει αλλάξει τις μεθόδους της. Το μέλλον του πολέμου δεν μπορεί να προδιαγραφεί με σαφήνεια -ο πόλεμος γενικά είναι ένα απρόβλεπτο πράγμα. Ωστόσο, είναι ήδη σαφές ότι θα είναι μια μακρά και αιματηρή αντιπαράθεση για ένα χρόνο ή και περισσότερο.
NP: Πιστεύετε ότι είναι η ουκρανική κυβέρνηση που παίρνει τις αποφάσεις για το αν θα συνεχίσει να πολεμά ή μήπως αυτές καθορίζονται από έξω; Ένα δημοσίευμα στον ουκρανικό Τύπο1, φάνηκε να υπονοεί ότι ήταν ο βρετανός πρωθυπουργός, ο Boris Johnson, που υπήρξε καθοριστικός για να ματαιωθούν οι διαπραγματεύσεις.
Andrei: Υπάρχουν δύο σχετικά ερωτήματα.
- Πρώτον, τι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο Μπόρις Τζόνσον για να ασκήσει τέτοια πίεση; Είναι σαφές ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να εξαναγκαστεί να κάνει παραχωρήσεις με την άρνηση περαιτέρω βοήθειας.
- Το αντίστροφο, όμως, δεν είναι σαφές: το πώς δηλαδή μπορούν να εξαναγκαστούν οι ουκρανικές αρχές να κλιμακώσουν τις μάχες δεν είναι σαφές. Γιατί, πώς θα μπορούσε μια τέτοια κλιμάκωση να πουληθεί στις τοπικές ελίτ και στον πληθυσμό, αν δεν την ήθελαν;
Στην πραγματικότητα, βλέπουμε το αντίθετο, δηλαδή ότι η θέση του Ζελένσκι είναι αρκετά μετριοπαθής και αποτελεί συμβιβασμό μεταξύ διαφορετικών θέσεων της ουκρανικής κοινωνίας.
Ο Ζελένσκι δήλωσε επίσημα2 ότι ορισμένες δυτικές χώρες πιέζουν την Ουκρανία να κάνει παραχωρήσεις για να σταματήσει ο πόλεμος. Σε αυτό το περιβάλλον είναι προφανές ότι μια φιλοουκρανική θέση από μια τόσο ισχυρή χώρα όπως το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να επηρεάσει την ουκρανική ηγεσία, αλλά με την έννοια περισσότερο ότι αναπτέρωσε τις ελπίδες πως η Ουκρανία θα στηριχτεί και δεν θα μείνει μόνη της. Διότι, φυσικά, όλοι στην Ουκρανία κατανοούν πως χωρίς σοβαρή εξωτερική υποστήριξη, η Ουκρανία δεν μπορεί να κερδίσει τον μακρύ πόλεμο φθοράς με τη Ρωσία.
NP: Είναι ο ουκρανικός λαός σε θέση να εκτιμήσει αν αξίζει να συνεχίσει να πολεμά ή αν πρέπει να κάνει και ποιές παραχωρήσεις, δεδομένου ότι η ουκρανική κυβέρνηση δεν δημοσιεύει στοιχεία για τις απώλειες, γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολο να κρίνει κανείς με ακρίβεια την κατάσταση;
Andrei: Υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι εννοείται με “ουκρανικές παραχωρήσεις”. Αν μιλάμε για τα εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία μετά τις 24 Φεβρουαρίου, τότε οι στρατιωτικές απώλειες θα έχουν μικρή σημασία για τις αντιλήψεις του πληθυσμού στο να τον έκαναν να δεχτεί να παραχωρήσει αυτά τα εδάφη. Αυτό συμβαίνει απλά επειδή οι Ουκρανοί έχουν δει τι έκαναν οι Ρώσοι στην Μπούτσα και τη Μαριούπολη και καταλαβαίνουν ότι οποιαδήποτε άλλη επιλογή εκτός από την επιστροφή αυτών των εδαφών θα οδηγούσε σε πολύ μεγαλύτερες απώλειες από τη συνέχιση του πολέμου. Ήδη η Ουκρανία έχει χάσει πολύ περισσότερους πολίτες παρά στρατιώτες, σύμφωνα με αξιωματούχους -και δεν είναι σαφές πώς μπορεί να αλλάξει αυτό, δεδομένου ότι οι Ρώσοι δεν αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στους αμάχους.
Η κατάσταση με τα εδάφη που καταλήφθηκαν πριν από τις 24 Φεβρουαρίου -την Κριμαία και τις ORDLO3- είναι εντελώς διαφορετική. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τα εδάφη αυτά. Κάποιοι πιστεύουν ότι πρέπει να ανακτηθούν με στρατιωτική δύναμη, κάποιοι πιστεύουν ότι δεν πρέπει να γίνει προσπάθεια στρατιωτικής ανάκτησής τους, αλλά ούτε και να αναγνωριστούν ως ρωσικό έδαφος, και ίσως υπάρχει μια μικρή μειοψηφία έτοιμη να τα αναγνωρίσει ως ρωσικό έδαφος. Η συμβιβαστική άποψη, που προωθείται από τις αρχές αυτή τη στιγμή, είναι ότι η Ουκρανία συνεχίζει να θεωρεί τα εδάφη αυτά δικά της, αλλά με τη δέσμευση να μην προσπαθήσει να τα ανακτήσει στρατιωτικά. Ο Ζελένσκι εξακολουθεί να επιμένει ότι η επιστροφή των ORDLO και της Κριμαίας με στρατιωτικά μέσα δεν είναι δυνατή και δεν αξίζει τις πιθανές στρατιωτικές απώλειες -μια θέση που δεν έχει αλλάξει από την έναρξη του πολέμου. Ωστόσο, μια συζήτηση γι' αυτό, σε κάθε περίπτωση, μπορεί να γίνει μόνο αν τα ρωσικά στρατεύματα αποσυρθούν τουλάχιστον στα σύνορα που υπήρχαν πριν από τις 24 Φεβρουαρίου, κάτι όμως από το οποίο απέχουμε ακόμα πάρα πολύ. Ούτε ο Πούτιν, άλλωστε, δεν πρότεινε ποτέ κάτι τέτοιο.
NP: Ποια είναι η άποψή σας για τις παρατηρήσεις4 του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ: "Οι διαπραγματεύσεις πρέπει να ξεκινήσουν μέσα στους επόμενους δύο μήνες, πριν δημιουργηθούν καταστάσεις και εντάσεις που δεν θα ξεπερνιούνται εύκολα. Ιδανικά, η διαχωριστική γραμμή θα πρέπει να είναι η επιστροφή στο status quo ante. Μια συνέχιση του πολέμου πέραν αυτού του σημείου δεν θα ήταν για την ελευθερία της Ουκρανίας, θα ήταν ένας νέος πόλεμος εναντίον της ίδιας της Ρωσίας".
Andrei: Αυτή είναι μια απάντηση σε όλους τους δυτικούς αριστερούς που προσπαθούν να σερβίρουν την κατάσταση ως να ήταν ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός εναντίον του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Ο Κίσινγκερ βλέπει, αντίθετα, τον Πούτιν ως τον “δικό του άνθρωπο”. Ο αρχιτέκτονας της "Επιχείρησης Κόνδορας"54 είναι σίγουρα πολύ κοντά στο στόχο του Πούτιν για “αποναζιστικοποίηση” -δηλαδή για την εξόντωση των ακτιβιστών που αντιτίθενται στις ενέργειες του ιμπεριαλιστικού κράτους. Όπως και ο Πούτιν, βλέπει τον κόσμο χωρισμένο σε σφαίρες επιρροής μεταξύ των μεγάλων κρατών. Αυτές οι “μεγάλες δυνάμεις” μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν μέσα στη σφαίρα επιρροής τους: να κάνουν γενοκτονίες, να παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, κ.ο.κ. Μερικές φορές οι σφαίρες αυτές ανακατανέμονται ως αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων ή πολέμων. Αλλά για τον Κίσινγκερ και τον Πούτιν, οι πόλεμοι δεν θα πρέπει ποτέ να φέρουν σε απευθείας σύγκρουση τη μία μεγάλη δύναμη με την άλλη.
Ο Πούτιν αισθάνεται άβολα με το ίδιο το γεγονός ότι η Δύση προσπαθεί να προωθήσει αξίες που θα παρουσιάζονταν ως οικουμενικές -γι'αυτόν, αυτό αποτελεί παραβίαση της δικής του κυριαρχίας. Με τον όρο "κυριαρχία" εννοεί τη δυνατότητα να σκοτώνει ανεπιθύμητους ανθρώπους στη δική του σφαίρα επιρροής.
Εμείς πρέπει να πούμε ανοιχτά ότι υπάρχουν οικουμενικές αξίες για όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη. Αν αυτές παραβιάζονται οπουδήποτε στον κόσμο, ο κόσμος είναι υποχρεωμένος να επέμβει, ανεξάρτητα από “ζώνες συμφερόντων” ή “σφαίρες επιρροής” των διάφορων δυνάμεων.
Το περιεχόμενο αυτών των αξιών μπορεί και πρέπει να συζητηθεί και να αναθεωρηθεί επί ίσοις όροις: κάθε χώρα μπορεί να προσφέρει το δικό της όραμα, αλλά καμία δεν μπορεί να απομονωθεί από αυτή τη συζήτηση με το πρόσχημα της κυριαρχίας της. Οι τύραννοι που σκοτώνουν τους πολίτες τους θα αρχίσουν αργά ή γρήγορα να σκοτώνουν και τους γείτονές τους. Η κυριαρχία δεν έχει και δεν μπορεί να έχει σαφή μόνιμα σύνορα. Όλοι ζούμε σε έναν ενιαίο κόσμο, στον ίδιο πλανήτη. Ο απομονωτισμός είναι μια αποτυχημένη ιδέα που χρησιμοποιούν οι τύραννοι για να μην τους σταματήσει κανείς από το να διαπράττουν εγκλήματα. Ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Κίσινγκερ, οι μονάρχες του αραβικού κόσμου, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, οι ριζοσπάστες ισλαμιστές, όλοι αυτοί αντιτίθενται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην ιδέα των οικουμενικών αξιών.
Αυτό δεν συνέβαινε πάντοτε. Στη δεκαετία του 2000, για παράδειγμα, ο Πούτιν προσπάθησε να δημιουργήσει το δικό του σύστημα αξιών συνδυάζοντας τη δυτική κατανάλωση και τον σοβιετικό πατερναλισμό. Ωστόσο, οι φιλοδυτικές διαδηλώσεις στη Μόσχα το 2011 και η νίκη των φιλοδυτικών επαναστάσεων στη Γεωργία και την Ουκρανία έδειξαν την πλήρη αποτυχία αυτού του συστήματος αξιών σε ανοιχτό ανταγωνισμό με τις δυτικές αξίες (αυτό δεν σημαίνει ότι οι δυτικές αξίες με τη μορφή της φιλελεύθερης δημοκρατίας είναι ιδανικές). Μόνο μετά από αυτό ο Πούτιν στράφηκε στην καθαρή βία.
Τα Ηνωμένα Έθνη πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη παγκόσμιων αξιών. Τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να απαλλαγούν από το σύστημα μόνιμων μελών στο Συμβούλιο Ασφαλείας και να αρχίσουν να παίζουν το ρόλο μιας πλατφόρμας για συνεχή συζήτηση σχετικά με το μέλλον του κόσμου -τι πρέπει να είναι και πώς θα φτάσουμε εκεί.
Ο απομονωτικός ρεβανσισμός είναι μια πολύ σοβαρή απειλή για τον κόσμο. Πρέπει να του αντισταθούμε τόσο αποκρούοντας τις εξωτερικές απειλές, όπως στην περίπτωση της χώρας μας, όσο και καταπολεμώντας τους πολιτικούς που προωθούν συμβιβασμό με δικτάτορες με βάση την ιδέα πως “ό,τι κάνουν στο εσωτερικό τους δεν μας αφορά εμάς”.
NP: Ποιος ήταν ο αντίκτυπος του πολέμου στις διάφορες αριστερές δυνάμεις: τους σοσιαλιστές, το εργατικό κίνημα, τους αναρχικούς, το γυναικείο κίνημα; Ενισχύεται ή αποδυναμώνεται η δεξιά; Ποιες τάσεις βλέπεις όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος;
Andrei: Η θέση όλων των πολιτικών δυνάμεων άλλαξε με έναν άκρως αντιφατικό τρόπο. Από τη μια πλευρά, ο πόλεμος, θέτοντας μια υπαρξιακή απειλή, ένωσε όλες τις πολιτικές δυνάμεις, όλες τις ομάδες του πληθυσμού και όλες τις κοινωνικές τάξεις. Ο πρώτος μήνας ήταν ένα είδος αναγέννησης του έθνους, όταν όλες οι παλιές διαφορές και διαφωνίες (γλωσσικές, περιφερειακές, ταξικές, πολιτιστικές, πολιτικές) παραμερίστηκαν γρήγορα απέναντι σε έναν πιο σημαντικό και κατανοητό σκοπό. (Ίσως κάπως έτσι να έμοιαζε ο κομμουνισμός!) Οι ελάχιστοι που προσπάθησαν να τον εκμεταλλευτούν για να κερδίζουν πολιτικούς πόντους από τον πόλεμο καταδικάστηκαν ακόμη και από τους οπαδούς τους.
Ωστόσο, η απόσυρση των ρωσικών τεθωρακισμένων από το Κίεβο αποτέλεσε μεγάλη καμπή. Η άμεση υπαρξιακή απειλή αντικαταστάθηκε από μια δυνητική απειλή, γεγονός που την καθιστά πιο εύκολο να αγνοηθεί. Η ενότητα των πολιτών άρχισε να ραγίζει. Οι επιχειρήσεις άρχισαν να αναζητούν τρόπους για να μεταθέσουν το κόστος του πολέμου στους εργαζόμενους και τους καταναλωτές, οι δυνάμεις ασφαλείας έψαχναν τρόπους για να αυξήσουν τη δύναμή τους, ο πληθυσμός έθετε ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι αρχές δεν είχαν προετοιμαστεί για πόλεμο, τα πολιτικά κόμματα άρχισαν να κατηγορούν το ένα το άλλο για τα προβλήματα της Ουκρανίας και οι γλωσσικές και πολιτισμικές διενέξεις επέστρεψαν. Επέστρεψαν επίσης όλα τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις. Ορισμένες φεμινίστριες, για παράδειγμα, αναφέρουν ότι δεν μπορούν να νοικιάσουν γραφεία μόνο και μόνο επειδή εκπροσωπούν μια φεμινιστική οργάνωση. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια επιστροφή στον τρόπο που ζούσαμε παλιά. Ωστόσο, αυτό επιδεινώνεται από: α) τον στρατιωτικό νόμο, ο οποίος μειώνει δραστικά τα περιθώρια κριτικής προς τις αρχές β) τη μαζική φτωχοποίηση των ανθρώπων και γ) τις απώλειες εξαιτίας της μετανάστευσης ενός τεράστιου τμήματος του πληθυσμού.
Ως εκ τούτου, η κατάσταση είναι πολύ αντιφατική:
- Από τη μία πλευρά, υπάρχει μια πολύ ισχυρή δημόσια κινητοποίηση και αλληλεγγύη, που αυξάνει εξαιρετικά τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Αυτό βοηθά επίσης τις αριστερές οργανώσεις (ακόμη και στη δική μας οργάνωση πολλά ανενεργά μέλη δραστηριοποιήθηκαν στην αρχή του πολέμου). Η μαζική ένταξη διάφορων ανθρώπων στο στρατό -συμπεριλαμβανομένων και ευάλωτων ομάδων (ΛΟΑΤΚΙ, εθνικές μειονότητες, Ρομά, αριστεροί ακτιβιστές)- θα καταστήσει δύσκολο για τις δεξιές ομάδες στο μέλλον να διαμορφώσουν την εικόνα του υπερασπιστή της Ουκρανίας ως αναγκαστικά ενός δεξιού λευκού άνδρα. Σε γενικές γραμμές, ο κύριος εχθρός της αριστεράς -η πολιτική απάθεια και μια διάθεση από την πλειοψηφία του πληθυσμού να μένει έξω από την πολιτική- μοιάζει σε μεγάλο βαθμό να έχει ηττηθεί. Είναι δύσκολο να μείνεις έξω από την πολιτική όταν αυτή η πολιτική σημαίνει ρουκέτες που πέφτουν στο σπίτι σου και τανκς που περιφέρονται στο δρόμο σου. Επίσης, η πλήρης ρήξη με την ιδεολογία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης σημαίνει πως η Ουκρανία αντιμετωπίζει την προοπτική μιας ταχείας ενσωμάτωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την αριστερά, καθώς η ΕΕ είναι κατά μέσο όρο πολύ πιο προοδευτική από την Ουκρανία και μπορούμε να κάνουμε εκστρατείες για προοδευτικές πολιτικές υποστηρίζοντας ότι πρέπει να μοιάσουμε στην Ευρώπη. Άλλωστε, η ακροδεξιά στην Ουκρανία ήταν πάντα κατεξοχήν αντιευρωπαϊκή, παρουσιάζοντας την Ευρώπη ως καταφύγιο για τους ΛΟΑΤΚΙ, τους σοσιαλιστές και τις φεμινίστριες.
- Ωστόσο, όλα αυτά δεν σημαίνουν αυτόματα μια αδιαμφισβήτητα καλή προοπτική για την αριστερά. Η ουκρανική κυβέρνηση είναι νεοφιλελεύθερη και ο πόλεμος το έχει επιδεινώσει αυτό. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό ότι, ενώ όλες οι ευρωπαϊκές χώρες απάντησαν στις έστω και μικρές οικονομικές κρίσεις με αριστερά μέτρα -επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, ταξική αναδιανομή για εξισορρόπηση των ανισοτήτων, προσπάθεια για πλήρη απασχόληση έστω και με πληθωριστικό κόστος, κ.λπ.-, η κρίση στην Ουκρανία αντιμετωπίστηκε με ακόμη μεγαλύτερο νεοφιλελευθερισμό και δημοσιονομικό συντηρητισμό. Αυτό προκάλεσε μαζική φτωχοποίηση, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε αύξηση της εγκληματικότητας και το Υπουργείο Εσωτερικών απάντησε με τη νομιμοποίηση των όπλων! Και τα δύο αυτά πλήττουν σκληρά την αριστερά: η φτωχοποίηση βγάζει τους ανθρώπους από την ενεργή δράση και η μαζική κατοχή όπλων οδηγεί σε αύξηση τόσο της δεξιάς βίας όσο και της αστυνομικής βίας (που συχνά είναι η ίδια λόγω των σχέσεων στο δρόμο των δεξιών ομάδων με τις δυνάμεις ασφαλείας). Ο στρατιωτικός νόμος -η απαγόρευση των διαδηλώσεων και των απεργιών, η ομοιογενοποίηση των μέσων ενημέρωσης- καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την καταπολέμηση αυτών των φαινομένων. Με διάφορους τρόπους, αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε ενεργά τις δυτικές μας διασυνδέσεις για να επηρεάσουμε τουλάχιστον τις ενέργειες της κυβέρνησής μας.
Όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της αριστεράς, η τύχη της στην Ουκρανία είναι στενά συνδεδεμένη με την έκβαση αυτού του πολέμου:
- Αν η Ουκρανία καταλήξει να χάσει -να χάσει περισσότερα εδάφη ή κυριαρχία, να υποστεί τεράστιες ανεπανόρθωτες οικονομικές απώλειες χωρίς επαρκή αποζημίωση, να χάσει την προοπτική της ευρωπαϊκής ένταξης-, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος αύξησης του δεξιού συναισθήματος. Χωρίς σαφή προοπτική, διάφορες εξτρεμιστικές ιδεολογίες μπορούν εύκολα να εξαπλωθούν στην κοινωνία, οι οποίες θα βασίζονται φυσικά στο μίσος τόσο για τη Ρωσία, που έκλεψε τη χώρα μας, όσο και για τον δυτικό κόσμο, που εγκατέλειψε την Ουκρανία στη μοίρα της. Η κατάσταση στην Τσετσενία (Τσετσενική Δημοκρατία της Ισκερίας) μπορεί να δοθεί ως παράδειγμα. Πριν από τον πρώτο πόλεμο της Τσετσενίας, ήταν μια αρκετά κοσμική χώρα, αλλά έγινε πόλος έλξης του ριζοσπαστικού ισλαμισμού μετά τις συμφωνίες του Χασαβιούρτ που της στέρησαν την ευκαιρία να γίνει ανεξάρτητο κράτος. Τέτοιες ριζοσπαστικές, εξτρεμιστικές ιδέες είναι συχνά το αποτέλεσμα της αδυναμίας να υπερασπιστεί κανείς τον εαυτό του με άλλα πιο λογικά και ρεαλιστικά μέσα.
- Από την άλλη πλευρά, αν η Ουκρανία δεν χάσει (αν και δύσκολα θα μπορούσε αυτό να ονομαστεί “νίκη”) και διατηρήσει εκείνα τα πράγματα που είναι απαραίτητα για μια αξιοπρεπή κοινωνική πρόοδο, τότε η αριστερά θα έχει πολύ καλές προοπτικές. Η ευρωπαϊκή ένταξη θα απαιτήσει από την κοινωνία να κινηθεί προς μια πιο προοδευτική κατεύθυνση. Θα είναι δύσκολο για τη δεξιά να πλασάρει τον εαυτό της ως αυτούς που “κέρδισαν τον πόλεμο”, επειδή η συμμετοχή στο στρατό ήταν πολύ μαζική και σχετικά χωρίς αποκλεισμούς. Θα έχουμε δει μεγάλο αριθμό ανθρώπων να έχουν αποκτήσει εμπειρία στην αυτοοργάνωση με τον εθελοντισμό και με τη βοήθεια στο στρατό. Αυτές οι κοινωνικές δεξιότητες θα μείνουν. Το αίτημα για προοδευτική κοινωνική αλλαγή στην κοινωνία και για λιγότερη επιρροή του χρήματος στην πολιτική στην ουκρανική κοινωνία είναι πολύ ισχυρό: στην πραγματικότητα, στο λόγο του ο Ζελένσκι φλερτάρει συνεχώς με αυτά τα θέματα, αν και φυσικά η πολιτική του έχει ελάχιστη σχέση με τα λόγια του. Η χώρα θα βρεθεί επίσης αντιμέτωπη με το ζήτημα της επαναβιομηχάνησης και της ανάπτυξης της επιστήμης και της εκπαίδευσης -θέματα που είναι εδώ και καιρό αγαπητά στην αριστερά και που προωθούνται από την αριστερά στην Ουκρανία-, τα οποία στο μέλλον θα είναι επίσης αναγκαία ακόμα και για την οικοδόμηση ενός ισχυρού αμυντικού τομέα.
Βέβαια, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι, στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, η αριστερά θα μπορέσει αυτόματα να κερδίσει την υποστήριξη της κοινής γνώμης. Ακόμα και η ευρωπαϊκή ένταξη μπορεί να υλοποιηθεί δανειζόμενη όλα τα χειρότερα στοιχεία από την ΕΕ, και όχι τα καλά. Όλα αυτά θα αποτελέσουν αντικείμενο πολιτικού αγώνα -αλλά η τάση στο σύνολό της θα συμβάλει στην ανάπτυξη ενός αριστερού αισθήματος και στην επιτυχία των αριστερών οργανώσεων.
NP: Δεν ανησυχείτε αν η Δύση παρέχει όλο και πιο ισχυρά όπλα στην Ουκρανία, μήπως αυτό προκαλούσε έναν κύκλο κλιμάκωσης της βίας που θα κατέληγε στην καταστροφή της Ουκρανίας;
Andrei: Η “κλιμάκωση” έχει καταντήσει η πιο σημαντική λέξη στην τρέχουσα διεθνή συζήτηση για αυτόν τον πόλεμο! Όμως, όπως και με τη λέξη "παραχωρήσεις", υπάρχει μια πολύ επικίνδυνη ασάφεια που πρέπει να διευκρινιστεί.
α) Το πρώτο θέμα είναι η “κλιμάκωση στην Ουκρανία”:
Εκτός από όπλα μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ), η Ρωσική Ομοσπονδία έχει χρησιμοποιήσει όλα τα είδη όπλων, ακόμη και εντός κατοικημένων περιοχών: βαριές βόμβες, βαριά φλογοβόλα, πυραύλους (συμπεριλαμβανομένων και υπερηχητικών), εμπρηστικά πυρομαχικά κατά συστάδες, κ.ο.κ. Η Ρωσία δεν έχει βαρύτερα όπλα για να χρησιμοποιήσει στην Ουκρανία. Επίσης, η Ρωσία έχει ήδη διαπράξει όλη τη γκάμη εγκλημάτων πολέμου -πραγματοποιώντας, στην πραγματικότητα, γενοκτονίες στα εδάφη που έχει καταλάβει. Δεν υπάρχουν τύποι στόχων στους οποίους η Ρωσία να μην έχει ήδη επιτεθεί. Αυτή τη στιγμή της έχουν απομείνει δύο εργαλεία κλιμάκωσης: η επιστράτευση και τα όπλα μαζικής καταστροφής.
Το πρώτο είναι αδύνατο λόγω της φύσης του ρωσικού καθεστώτος, το οποίο βασίζεται στην παθητικότητα του λαού και στο βασικό συμβόλαιο "κανείς δεν οφείλει τίποτα σε κανέναν -το κράτος δεν οφείλει κάτι στον πληθυσμό και ο πληθυσμός δεν οφείλει στο κράτος". Η παραβίαση αυτού του συμβολαίου θα οδηγούσε πιθανότατα στον θάνατο του καθεστώτος. Πολλοί περίμεναν μια επιστράτευση στις 9 Μαΐου, αλλά αυτό δεν συνέβη.
Η χρήση όπλων μαζικής καταστροφής επίσης δεν μοιάζει προς το παρόν με πραγματική απειλή. Ούτε οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες ούτε οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι τέτοιες επιλογές εξετάζονται πραγματικά. Τα όπλα μαζικής καταστροφής δεν θα προσέφεραν τίποτα στον Πούτιν στρατιωτικά, ενώ θα άλλαζαν πολύ τη στάση του κόσμου απέναντι στον πόλεμο -μια στρατιωτική επέμβαση των χωρών του ΝΑΤΟ σε μια τέτοια κατάσταση θα ήταν πολύ πιθανή. Ο Πούτιν προσπαθεί να μοιάζει με τρελό, αλλά δεν είναι. Οι ενέργειές του είναι αρκετά λογικές για έναν τύραννο που προσπαθεί να διατηρηθεί την εξουσία, έστω και αν βασίζονται σε λανθασμένες πληροφορίες για τον κόσμο (ο Πούτιν τις παίρνει μόνο από τις αναφορές των υφισταμένων του, που προσπαθούν να πουν μόνο τα στοιχεία που τον ευχαριστούν). Η κλιμάκωση στην Ουκρανία είναι αδύνατη επειδή ο ρωσικός στρατός πολεμά ήδη στο μέγιστο δυναμικό του χωρίς περιορισμούς.
β) Το άλλο, και πολύ πιο πραγματικό πρόβλημα, είναι η κλιμάκωση από τη Ρωσία εκτός Ουκρανίας:
Όχι, φυσικά, γιατί η Ρωσία δεν θα επτίθετο ποτέ στο ΝΑΤΟ, αλλά υπάρχουν πολλές μορφές υβριδικής επιθετικότητας που σίγουρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν: εμπορικός πόλεμος (διακοπή φυσικού αερίου το χειμώνα, για παράδειγμα), δημιουργία επισιτιστικής κρίσης ή διακοπή της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Συρία, μεγάλης κλίμακας κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές, πολιτικές δολοφονίες και τρομοκρατικές επιθέσεις (όπως με τις τσέχικες αποθήκες όπλων), πώληση βαρέων όπλων σε διάφορες τρομοκρατικές ομάδες. Φυσικά, αυτά φαίνονται ασήμαντα σε σύγκριση με αυτό που συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία, αλλά θα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τους δυτικούς πολιτικούς. Τέτοιες ενέργειες θα προκαλούσαν αντιδράσεις -και στην τρέχουσα πολύ θερμή κατάσταση θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν ένα σπιράλ κλιμάκωσης με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Οι δυτικοί πολιτικοί φοβούνται να κάνουν το πρώτο βήμα σε αυτή την αντιπαράθεση, οπότε οι πολιτικές τους παραμένουν σε πλαίσιο ανταπαντήσεων.
Δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτή την προσπάθεια να προστατέψουν τις χώρες τους από κάθε πιθανό κόστος αυτού του πολέμου. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να καλύπτουν την ανησυχία για τους ίδιους παριστάνοντας ότι ανησυχούν για την Ουκρανία. Η δυτική κοινωνία πρέπει να δει με νηφαλιότητα τους κινδύνους που εγκυμονεί η Ρωσία και να αναπτύξει πρωτίστως αμυντικούς μηχανισμούς. Και ένα δεύτερο σημαντικό σημείο που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι και η αδράνεια μπορεί επίσης να επηρεάσει την ικανότητα της Ρωσίας να χρησιμοποιεί υβριδικές επιθέσεις εναντίον δυτικών χωρών. Ήταν άλλωστε ακριβώς η αδράνεια και η έλλειψη σαφούς στρατηγικής, με το φόβο του “τι θα γίνει αν δεν πετύχει”, που μας οδήγησαν σε αυτόν τον πόλεμο.
NP: Ποιοι είναι οι στόχοι σας βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα;
Andrei: Το πρώτο σημαντικό πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι αυτός ο πόλεμος μπορεί να είναι πολύ μακρύς, πολύ μακρύτερος από ό,τι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν σήμερα. Δεν θα είναι ομοιόμορφος σε ένταση, αλλά δεν θα λήξει οριστικά, για πολύ καιρό.
Οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι σε αυτές τις συνθήκες είναι τί χρειάζεται αυτή τη στιγμή, στη διαδικασία του πολέμου. Ο μακροπρόθεσμος στόχος είναι κάποιου είδους μετάβαση σε έναν μεταπολεμικό κόσμο, η διαμόρφωση του οποίου είναι σχεδόν αδύνατο να προβλεφθεί αυτή τη στιγμή.
α) Βραχυπρόθεσμα
Ο κύριος βραχυπρόθεσμος στόχος είναι, φυσικά, να βοηθήσουμε την Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο. Πρωτίστως για τον σκοπό αυτό, συνεργαζόμαστε με τους ξένους φίλους μας από διάφορες προοδευτικές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο. Προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι το θέμα της Ουκρανίας δεν θα εξαφανιστεί από τον δημόσιο διάλογο και προσπαθούμε να προωθήσουμε τα συμφέροντα της Ουκρανίας. Αυτό το κάνουμε πρώτα απ' όλα αντικρούοντας τους μύθους που δημιουργούνται γύρω από την Ουκρανία και τον πόλεμο από τη ρωσική προπαγάνδα και τα διάφορα στερεότυπα. Υποστηρίζουμε αυτά που ζητάει το κράτος μας σε σχέση με τις προμήθειες όπλων, τις κυρώσεις και τη δήμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Προσπαθούμε επίσης να μιλήσουμε για τα είδη υποστήριξης για τα οποία δεν μιλάει η κυβέρνησή μας. Το πιο σημαντικό είναι η διαγραφή του ουκρανικού διεθνούς χρέους. Είναι σημαντικό, όχι μόνο για να διευκολυνθεί η οικονομική κατάσταση στην Ουκρανία, αλλά και πολιτικά. Το χρέος αποτελούσε επί πολύ καιρό έναν τρόπο να στραγγαλιστεί η ανάπτυξη της Ουκρανίας, έναν τρόπο διατήρησής της στην περιφέρεια της Ευρώπης. Αυτό έχει ωφελήσει τόσο τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όσο και τις ουκρανικές ελίτ, αλλά όχι το λαό της Ουκρανίας. Ήρθε η ώρα να τελειώνουμε με το χρέος.
Οι στόχοι μας μέσα στην Ουκρανία είναι πρωτίστως ανθρωπιστικοί. Είμαστε μια μικρή οργάνωση και δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τους πάντες, οπότε επικεντρωνόμαστε στην παροχή βοήθειας σε συνεργαζόμενες οργανώσεις, συχνά σε συνδικάτα και διάφορες οργανώσεις εργαζομένων και ακτιβιστών.
Παρόλο που πιστεύουμε ότι ο πόλεμος δεν είναι μια ευκαιρία απλώς για να κερδίσουμε πολιτικούς πόντους, πρέπει όμως επίσης να κάνουμε και πολιτικές καμπάνιες. Ιδιαίτερα επειδή ορισμένοι πολιτικοί θεωρούν ότι ο πόλεμος και ο στρατιωτικός νόμος είναι η ευκαιρία για να περάσουν αντιλαϊκά νομοσχέδια. Το τελευταίο κατάφωρο παράδειγμα είναι το νομοσχέδιο 5371, που ουσιαστικά καταστρέφει τα δικαιώματα των εργαζομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (που αποτελούν το 73% των επιχειρήσεων). Το νομοσχέδιο αυτό αντιβαίνει τόσο τα πρότυπα της ΕΕ όσο και τα πρότυπα της ΔΟΕ (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) και είχε αναβληθεί για μετά τον πόλεμο λόγω της δημόσιας κατακραυγής. Προσπαθούμε με όλα τα διαθέσιμα μέσα να αποτρέψουμε την επικύρωση αυτού του νομοσχεδίου. Βοηθάμε επίσης τους εργαζόμενους που έχουν υποφέρει από αδίστακτους εργοδότες κατά τη διάρκεια του πολέμου, με συμβουλές, νομική βοήθεια και δημοσιότητα για τα θέματά τους. Δυστυχώς, η ενότητα της ουκρανικής κοινωνίας άρχισε να κλονίζεται ακριβώς εξαιτίας της διάθεσης των επιχειρηματιών να μετακυλήσουν το κόστος τους στους εργαζόμενους.
β) Μακροπρόθεσμα
Μακροπρόθεσμα, βλέπουμε μια θέση για τη μεταπολεμική Ουκρανία μέσα στην Ευρώπη, με μια ισχυρή αυτάρκη οικονομία, έναν ισχυρό στρατό, μια δίκαιη κοινωνική τάξη και μαζική συμμετοχή των πολιτών. Για αυτό χρειαζόμαστε μια πολιτική δύναμη που θα ενώνει τις προοδευτικές οργανώσεις βάσης -θα μπορούσε να είναι ένα πολιτικό κόμμα ή μια άλλη μορφή πολιτικής οργάνωσης. Αυτή η δύναμη θα πρέπει να εργαστεί ενεργά εντός της Ουκρανίας και στο εξωτερικό. Η μοίρα μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ευρώπη. Θέλουμε την ευρωπαϊκή ένταξη, αλλά θέλουμε μια ευρωπαϊκή ένταξη μαζί με τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, τα εργατικά κινήματα και τα κινήματα βάσης. Δεν θέλουμε μια ευρωπαϊκή ενσωμάτωση σε ευρωπαϊκά επιχειρηματικά λόμπι και σε αντιδραστικά κινήματα. Η Ευρώπη βρίσκεται τώρα σε ένα σταυροδρόμι: εδώ και αρκετά χρόνια ο πλούτος των κεντρικών χωρών της εξασφαλίζεται με τη μεταφορά του κόστους στην περιφέρεια. Ο πόλεμος είναι η συνέπεια αυτής της μεταφοράς του κόστους ασφάλειας προς την ανατολική Ευρώπη. Η πλήρης αποτυχία αυτής της προσέγγισης δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Η δίκαιη και ισότιμη ενσωμάτωση της Ουκρανίας στην ΕΕ μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο για την ανακατανομή της εξουσίας εντός της ΕΕ και ενδεχομένως για στενότερη ολοκλήρωση και εξίσωση του βιοτικού επιπέδου μεταξύ των διαφόρων χωρών της Ευρώπης.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι ο εντοπισμός της προέλευσης και των αιτιών αυτού του πολέμου στο δημόσιο διάλογο. Αυτό είναι σημαντικό γιατί ο στόχος δεν είναι μόνο να τελειώσει ο πόλεμος αυτός, αλλά και να μάθουμε από αυτόν και να εξαλείψουμε τα αίτιά του. Αποτελεί επομένως πολιτικό διακύβευμα.
Για τους δεξιούς, η Ρωσία είναι ουσιαστικά μια αναβίωση του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, αντίθετα, η Ρωσική Ομοσπονδία είναι πρωτοπόρα στις ανισότητες, ενώ είναι το αντιπαράδειγμα όσον αφορά στην ανάμειξη των πολιτών στα κοινά. Είναι κάπως σαν μια εταιρική δικτατορία όπου οι άνθρωποι κυβερνώνται με βάση την ελευθεριακή αρχή “κάνε ό,τι θέλεις, αρκεί να μην αγγίξεις την ιδιωτική μου ζωή”. Εξαφανίζοντας την όποια δημόσια αντιπαράθεση στο εσωτερικό της χώρας, ο Πούτιν ταυτόχρονα εξωτερικεύει την ταξική σύγκρουση, στέλνοντας τους φτωχότερους να πολεμήσουν φανταστικούς ξένους εχθρούς, ώστε να μην αντιμετωπίσουν τους πραγματικούς τους εχθρούς, την πλούσια ελίτ στο εσωτερικό της χώρας.
Πρέπει να αναδείξουμε, επομένως, το ότι η ανισότητα και οι ανεπίλυτες ταξικές συγκρούσεις είναι εξίσου επικίνδυνες για την παγκόσμια ασφάλεια όσο είναι και η ίδια η τυραννία. Δεν είναι κάτι που αποτελεί εσωτερική υπόθεση των χωρών. Η ανισότητα και οι συναφείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων των ανθρώπων πρέπει να είναι εξίσου λόγος, με την τυραννία, για διαφόρων ειδών διεθνείς περιορισμούς.
Η εποχή μας έχει ονομαστεί "παγκοσμιοποίηση χωρίς αξίες". Οι καπιταλιστές επενδύουν εύκολα σε επιχειρήσεις τυράννων και δουλοκτητών χωρίς να σκέφτονται την ηθική και τη βιωσιμότητα αυτών των επενδύσεων. Δεν πρέπει να απορρίπτουμε την παγκοσμιοποίηση -η δημιουργία συνόρων είναι αυτό που θέλουν οι δεξιοί. Αλλά πρέπει να οικοδομήσουμε την παγκόσμια συνεργασία μας με βάση τις απαιτήσεις βιωσιμότητας και σεβασμού όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -ατομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών κ.ο.κ. Η προσπάθεια “συντομεύσεων” και μείωσης του κόστους, αλλά σε βάρος των ανθρώπων, πρέπει να θεωρηθεί ως απειλή για τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης. Οι άνθρωποι πρέπει να προηγούνται των κερδών. Και αυτό ακριβώς το ερώτημα θέτει η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία: Η Ευρώπη και ο κόσμος έχουν να επιλέξουν κυριολεκτικά ανάμεσα στις ζωές των Ουκρανών και στο οικονομικό κόστος της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Ελπίζω ότι ο κόσμος μπορεί να κάνει τη σωστή επιλογή.
Συνέντευξη του Andrei, της ουκρανικής σοσιαλιστικής οργάνωσης Sotsialnyi Rukh (Κοινωνικό Κίνημα)
Μετάφραση από τα αγγλικά: Τάσος Αναστασιάδης από το New Politics, (New Politics Vol. XIX No. 1, Whole Number 73)