Τσέχοι αντιφασίστες: Μήνυμα από τη σκιά της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ https://www.aftoleksi.gr
Σε αυτό το μακροσκελές ανάγνωσμα οι Τσέχοι Antifa εξηγούν την οπτική τους πάνω στην ουκρανική σύγκρουση, ασκούν κριτική κυρίως στις δυτικές λογικές που περιβάλλουν μεγάλο μέρος της συζήτησης που έχει προκύψει και εστιάζουν σε αυτό που θεωρούν ως μορφή αποικιοκρατικού κατάλοιπου που εμποδίζει τις οφειλόμενες απαντήσεις στον ρωσικό ιμπεριαλισμό.
Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός φέρνει τον φασισμό και τη γενοκτονία, μεταμφιεσμένα στη γλώσσα του αντιφασισμού, στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ). Οι αντιφασιστικές φωνές της Κεντρικής Ευρώπης ήταν από τις πρώτες που επέστησαν την προσοχή στην επικίνδυνα συστηματική και μαζική υποστήριξη της Ρωσίας προς τους υπερεθνικιστές και τους νεοναζί όλης της Ευρώπης ήδη από το 2014. Σήμερα, η σιωπηρή υποστήριξη έχει γίνει ανοιχτός πόλεμος και οι αντιφασίστες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στέλνουν ένα μήνυμα.
Αν είχαμε μια μηχανή του χρόνου και μπορούσαμε να σας πάμε πίσω να μας συναντήσετε στο παρελθόν και στο πρόσφατο παρελθόν, ξέρετε τι θα βλέπατε αν κοιτάζατε γύρω σας;
Τη Ρωσική Αυτοκρατορία στα ανατολικά, τη Γερμανική Αυτοκρατορία στα δυτικά και την Τουρκική Αυτοκρατορία στα νότια. Τρεις αυτοκρατορίες, πολλές ιστορικές μορφές και μια πολύ συχνή κοινή φιλοδοξία –«ασθένεια» όλων των αυτοκρατοριών– την ανάγκη, δηλαδή, να επεκτείνουν τη σφαίρα επιρροής τους, να καταλάβουν τους χώρους γύρω τους. Να κατακτήσουν.
Και ξέρετε τι θα βλέπατε ανάμεσά τους, στη σκιά τους; Μικρές, ιστορικά, γεωγραφικά και γλωσσικά διαφορετικές περιοχές και πολιτικές οντότητες που εκτείνονται από την Εσθονία έως τη Ρουμανία, από την Τσεχική Ρεπούμπλικα έως την Ουκρανία, οι οποίες επιβιώνουν μέχρι σήμερα, παρά τις αυτοκρατορίες και μερικές φορές παρά τον εαυτό τους.
Καλώς ήρθατε στην περιοχή μας, την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ).
Μια περιοχή που διαμορφώθηκε ιστορικά από τη συμπλοκή τριών αυτοκρατοριών.
Μια περιοχή που ορίστηκε όχι από τις ακτές των ωκεανών, αλλά τον εξωτερικό και γεωπολιτικό παράγοντα –δηλαδή, από το αν μια από τις γειτονικές αυτοκρατορίες ήθελε να υπερκεράσει και να υποτάξει τμήματα της ΚΑΕ– όπως στην Τσεχοσλοβακία το 1938 και το 1968, στην Πολωνία το 1939, στη Βαλτική το 1940, στην Ουγγαρία το 1956.
Σε μια περιοχή όπου οι μικροί πρέπει μερικές φορές να συνάπτουν αμφιλεγόμενες συμμαχίες για να αντισταθούν στις αυτοκρατορίες.
Σε μια περιοχή της οποίας η φωνή και η προοπτική διαχρονικά παραβλέπεται και αγνοείται.
Μια περιοχή που δεν είναι ούτε η πλούσια Δύση ούτε ο Βορράς, ούτε η πολυπληθής Ανατολή ούτε ο φτωχός Νότος.
Μια περιοχή που τώρα έχει επιστρέψει στο να διακυβεύεται ξανά η ζωή και η ταυτότητά της – κι ενώ η σύγχρονη Τουρκία κατευθύνει τις αυτοκρατορικές της φιλοδοξίες προς τα ανατολικα και η Γερμανία έχει υποστεί μια μεταμόρφωση που ελπίζουμε ότι θα ζαλίσει τις αυτοκρατορικές της φιλοδοξίες για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι η Ρωσία του Πούτιν που συνεχίζει να κρατά τη γραμμή της αυτοκρατορικής πολιτικής απέναντι στην ΚΑΕ, καθώς και σε άλλες περιοχές που θεωρεί «σφαίρα επιρροής της».
Ενάντια στον «αντιφασιστικό φασισμό»
Όταν το οργανωμένο αντιφασιστικό κίνημα εμφανίστηκε στη ΚΑΕ τη δεκαετία του 1990, η κατάσταση ήταν σαφής. Η Σοβιετική Αυτοκρατορία είχε υποχωρήσει με την ιδεολογία του κρατικού κομμουνισμού και η ναζιστική ιδεολογία ήταν αυτή που είχε αρχίσει να αφήνει το στίγμα της στον μετασοβιετικό χώρο. Οι ρατσιστικές επιθέσεις και οι δολοφονίες ήταν συνηθισμένες, η κομμουνιστική αστυνομία έκανε συχνά ότι δεν έβλεπε τίποτα, και ήταν σαφές σε εμάς ότι κανείς άλλος δεν θα έκανε αυτή τη δουλειά για λογαριασμό μας.
Έτσι, αρχίσαμε να αποναζιστικοποιούμε συστηματικά τον χώρο μας μόνοι μας.
Η κατάσταση άρχισε σταδιακά να αλλάζει. Καταφέραμε να διαλύσουμε τις συμμορίες των ρατσιστών σκίνχεντ, αλλά στη θέση τους εισέβαλε μεθοδικά ένας νέος εχθρός. Αυτοκρατορικοί, αυταρχικοί, εθνικιστές, παραδοσιακοί κάθε είδους, οι οποίοι –αν και ήταν πιο γυαλισμένοι– επιδίωκαν επί της ουσίας το ίδιο πράγμα με τα φαλακρά αποβράσματα: ένα εθνικό-συντηρητικό κράτος.
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούσαμε με εξαιρετική καχυποψία το «καφετί» χρώμα που αποκτoύσε η κυρίαρχη κουλτούρα [αναφορά στα SA, τάγματα εφόδου των ναζί, γνωστά και ως «καφέ πουκάμισα» από το χρώμα της στολής τους] σε διάφορα μέρη, αλλά κυρίως στη Ρωσία. Η Ρωσία έχει μετατραπεί σε ένα καθεστώς που, από τότε που ο Πούτιν ήρθε στην εξουσία, εξελίχθηκε σε μια συντηρητική απολυταρχία στενά συνδεδεμένη με την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία όχι μόνο καταστέλλει, διώχνει, σκοτώνει κάθε πολιτική αντιπολίτευση, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, προοδευτικές δραστηριότητες, LGBTQI+ μειονότητες, ΜΚΟ, αλλά και προσφέρει σημαντικό χώρο στους υπερεθνικιστές και ανέχεται τους νεοναζί στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μιας μεγαλορωσικής αυτοκρατορικής πεποίθησης στον πληθυσμό της. Και όχι μόνο αυτό – όχι μόνο οι νεοναζί αφθονούν σε παραστρατιωτικές φιλορωσικές ομάδες όπως η Wagner και η Rusich, αλλά υπάρχουν επίσης αποδείξεις για διασυνδέσεις μεταξύ τοπικών νεοναζί και της μυστικής υπηρεσίας FSB:
Αν η Ρωσία του Πούτιν θωρακίζεται πίσω από την ιδεολογία του «αντιφασισμού» που προωθεί μέσω εθνικιστικών οργανώσεων νεολαίας όπως η Nashi, τότε οι πραγματικοί αντιφασίστες που πολεμούν τους νεοναζί εκεί καταλήγουν σε φυλακές, εξορίες και νεκροτομεία. Είναι εξαιρετικά παράλογο το ότι η Ρωσία τυλίγει τη γλώσσα του αντιφασισμού γύρω από την «καφετιά» της απόχρωση και το γεγονός ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει εξελιχθεί στο κύριο παγκόσμιο κέντρο της απολυταρχίας, του παραδοσιοκρατισμού, του υπερεθνικισμού, της λογοκρισίας, του συντηρητισμού, της ακροδεξιάς, του σοβινισμού και ειδικά του ρωσικού «αντιφασισμού».
Θέλετε ποσοτικές αποδείξεις; Τι θα λέγατε για τον αριθμό των δολοφονιών με πολιτικά κίνητρα που διαπράχθηκαν από οπαδούς της ακροδεξιάς; Μόνο μεταξύ του 2000 και του 2017 καταγράφηκαν 459 στη Ρωσία. Στην υπόλοιπη Ευρώπη, μεταξύ 1990 και 2015, σημειώθηκαν 330 τέτοιες δολοφονίες, συμπεριλαμβανομένων και των 77 θυμάτων του Άντερς Μπρέιβικ. Έτσι, αν υπάρχει κάποια χώρα που απαιτεί βαθιά αποναζιστικοποίηση, αυτή είναι πρωτίστως η Ρωσία.
Επιπλέον, γύρω στο 2014 και στα πλαίσια της εισβολής στην Κριμαία –αλλά και της επιστροφής σε μια εξωτερική πολιτική επεμβάσεων και σφαιρών επιρροής–, η Ρωσία άρχισε να εξάγει αυτά τα προϊόντα. Όχι, οι ρωσικές εξαγωγές δεν είναι μόνο το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, αλλά και ο φασισμός και ο υπερεθνικισμός. Όπως αναφέρουν διάφοροι ακαδημαϊκοί, αλλά και οι δικές μας έρευνες στο www.antifa.cz, η Ρωσία τα τελευταία 8 χρόνια έχει αρχίσει να υποστηρίζει οικονομικά, υλικά, αλλά και μέσω συστηματικής παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο σε όλη την Ευρώπη όχι μόνο διάφορες αριστερές-αυταρχικές οργανώσεις, αλλά και ανοιχτά υπερεθνικιστές και νεοναζί –από το σλοβακικό LSNS μέχρι το γερμανικό AfD, τον Όρμπαν στην Ουγγαρία, το FPÖ στην Αυστρία και τη Λεπέν στη Γαλλία. Σήμερα γνωρίζουμε επίσης ότι αυτό αποτέλεσε μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής, με αποκορύφωμα την πολεμική είσοδο στην Ουκρανία, την ώθηση για ανακατάκτηση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και την επιστροφή της Ρωσίας στα σύνορα και τις αυτοκρατορικές σφαίρες επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Μετά από 30 χρόνια, η Ανατολική Αυτοκρατορία θέλει να επιστρέψει, να δαγκώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του χώρου μας, να τον καταλάβει, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, μια προσεκτικά καλλιεργημένη πέμπτη φάλαγγα υπερεθνικιστικών κομμάτων και κινημάτων εντός της Ευρώπης που βρίσκονται στο χέρι της.
Αγώνας για τη ζωή της περιοχής
Η περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης παλεύει και πάλι για τη ζωή της – και αυτό δεν είναι μια μεταφορά, μια υπερβολή, μια ρητορική στροφή, αλλά μια απτή πραγματικότητα, το περίγραμμα της οποίας μπορεί να φανεί σήμερα στη Μπούχα, το Ιρπίν, το Χοστόμελ και σε πολλά άλλα μέρη. Δεν είναι τίποτε άλλο από τη γενοκτονία των Ουκρανών που λαμβάνει χώρα στην Ουκρανία. Άλλωστε, είναι αυτό που ζητά το ιδεολογικό φερέφωνο του καθεστώτος Πούτιν, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, από το 2014, όταν χαρακτήρισε τους Ουκρανούς «φυλή μπάσταρδων» (βλ.: Aleksandr Dugin and the SYRIZA connection)
Υπό αυτή την έννοια, οι ενέργειες των Ρώσων στρατιωτών δεν προκαλούν έκπληξη. Υπό το παράξενο πρόσχημα της αποναζιστικοποίησης, μια πολιτική εξόντωσης –ένας από τους πυλώνες του ναζισμού– λαμβάνει χώρα στην Ουκρανία. «Ένας ναζί», λέει ο ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ για τον ναζισμό όπως τον αντιλαμβάνεται η Ρωσία, «είναι ένας Ουκρανός που αρνείται να παραδεχτεί ότι είναι Ρώσος». Αν κάθε Ουκρανός σήμερα είναι ναζιστής στα μάτια της Ρωσίας, το ίδιο είναι και κάθε πολίτης της ΚΑΕ, κυρίως εμείς, ως οργανωμένοι αντιφασίστες.
Το καθεστώς του Πούτιν στην Ουκρανία δολοφονεί όχι μόνο την ίδια την πολιτική ζωή, αλλά και τις ίδιες τις συνθήκες της πολιτικής ζωής. Γιατί αν η ρωσική αυτοκρατορία κερδίσει, όλες οι κοινωνικές, χειραφετητικές, φιλελεύθερες, αναρχικές, φεμινιστικές, αντιφασιστικές, οικολογικές, αυτόνομες, ανθρώπινων δικαιωμάτων, υποκουλτούρας και άλλες δραστηριότητες θα ποδοπατηθούν στο έδαφος και μαζί τους οι εκπρόσωποι και οι υπερασπιστές τους. Όπως συμβαίνει στη σύγχρονη Ρωσία.
Με αυτή την έννοια, ο πόλεμος στην Ουκρανία σήμερα δεν αφορά μόνο τη ζωή, αλλά και τους όρους της μελλοντικής ζωής. Και οι ντόπιοι το γνωρίζουν καλά αυτό, γι’ αυτό και οι απλοί άνθρωποι συμμετέχουν στον αγώνα σε μεγάλους αριθμούς και πολύ πέρα από τη λεγόμενη εδαφική άμυνα για να υπερασπιστούν τα σπίτια τους. Ένας από τους εθελοντές της πρωτοβουλίας “Επιχείρηση Αλληλεγγύη” που εδρεύει στο Λβιβ παρατηρεί: «Αν οι Ρώσοι καταλάβουν [την Ουκρανία] θα σκοτώσουν κάθε πολιτικά ενεργό άτομο, ανεξάρτητα από τις [πολιτικές του απόψεις] …αν ο αγώνας χαθεί, δεν θα μείνει κανείς, [ούτε δεξιός, ούτε αριστερός], θα εξαλειφθεί». Είτε αυτοκρατορική υποδούλωση, εξόντωση, αποικισμός από μια συντηρητική απολυταρχία, είτε υπεράσπιση ενός κόσμου που δεν είναι ιδανικός, αλλά που τουλάχιστον επιτρέπει την καλλιέργεια της ποικιλομορφίας, τη διεύρυνση των εναλλακτικών λύσεων και δεν προσφέρει φυλακή, εξορία ή μία σφαίρα στη διαφωνία. Ένας άλλος από τους εθελοντές της Επιχείρησης Αλληλεγγύη στην Ουκρανία το έθεσε ακόμη πιο ξεκάθαρα: «Δεν μας γοητεύει το ουκρανικό κράτος (είναι νεοφιλελεύθερο και όχι ναζιστικό ή έντονα αυταρχικό) – έχει πολλά προβλήματα, όπως κάθε ολιγαρχικό σύστημα, διαφθορά, καταστροφή των δικτύων κοινωνικής ασφάλειας, αστυνομική και ναζιστική βία κ.λπ. Ταυτόχρονα, η Ουκρανία είναι ένας χώρος σχετικά χαμηλού κρατικού ελέγχου που αναπτύσσεται, από τη μια πλευρά, αλλά από την άλλη είναι και ένας χώρος εξέγερσης προοδευτικών κοινωνικών δυνάμεων. Οπότε αντιστεκόμαστε γιατί πρόκειται για το μέλλον μας (φυσικό και πολιτικό). Αν κερδίσει η Ρωσία, όλα τα προοδευτικά πράγματα που αποκτήσαμε μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες θα βιαστούν, θα καταπατηθούν και θα εκμηδενιστούν».
Με αυτά τα χαρτιά στο τραπέζι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι στο μέτωπο κατά της ρωσικής εισβολής μπορεί κανείς να συναντήσει εκπροσώπους όλων των πολιτικών τάσεων, τρόπων ζωής, πολιτιστικών ρευμάτων και κοινωνικών τάξεων, από ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων, τα φτωχότερα και πλουσιότερα κοινωνικά στρώματα, μέχρι εκπροσώπους νεανικών μουσικών υποκουλτούρων ή οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αντιφασίστες χούλιγκαν ή οργανωμένους αναρχικούς.
Η ποικιλομορφία τους υπερβαίνει κατά πολύ την άποψη του ρωσικού κράτους, το οποίο προσπαθεί να ισχυριστεί ότι μόνο οι Ουκρανοί εθνικιστές και οι νεοναζί στέκονται απέναντί του.
Το καθήκον είναι ξεκάθαρο και κοινό για όλους – να σταματήσουν τον ρωσικό ιμπεριαλισμό με κάθε μέσο και να τον νικήσουν με τη βία. Χάρη στην ιστορική μας εμπειρία στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, γνωρίζουμε ότι αυτό είναι το μόνο που ισχύει για τη Ρωσία ή που καταλαβαίνει. Μια πολιτική κατευνασμού δεν θα βοηθήσει, όπως η Ευρώπη θα πρέπει να θυμάται πολύ καλά από τα γεγονότα μετά τη συμφωνία του Μονάχου με τον Χίτλερ το 1938, όταν έκανε αυτό το μοιραίο λάθος μια φορά στο παρελθόν. Το μόνο που θα καταφέρει είναι να δελεάσει την αυτοκρατορία σε περαιτέρω επέκταση.
Και σε αυτό το νέο καθήκον όπου θα πρέπει να βάλουμε για ύπνο αυτή την αυτοκρατορική υπερηφάνεια (όπως λέει και η εκστρατεία των Ουκρανών αντιεξουσιαστών, GNIP – Good Night Imperial Pride) δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συμμαχήσουμε περιστασιακά και τοποθετημένα σχεδόν με οποιονδήποτε, όπως ακριβώς οι αντιφασίστες ήταν πρόθυμοι να συμμαχήσουν με οποιονδήποτε στον αγώνα κατά της ναζιστικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε έναν πόλεμο που εκμηδενίζει τη ζωή και την κατάσταση μιας ολόκληρης περιοχής, δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Ναι, όταν χάσει ο Πούτιν, θα υπάρξει πρόβλημα με τους νέους υπερεθνικιστές για τους οποίους η πλήρης στρατιωτικοποίηση της ΚΑΕ αποτελεί καταλύτη, αλλά αυτό το πρόβλημα θα είναι εντελώς διαφορετικών παραμέτρων και ασύγκριτα πιο επιλύσιμο από ό,τι αν κερδίσει ο αυτοκρατορικός Πούτιν, αν προχωρήσει περισσότερο στην ΚΑΕ, επιβάλει εκεί μια σκοτεινή εποχή και διαλύσει περαιτέρω την ΕΕ μέσω της υποστήριξης μιας πέμπτης φάλαγγας υπερεθνικιστικών κομμάτων και κινημάτων στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αυτή είναι η θέση μας και η προοπτική μας – ένα μήνυμα από κάποιους ντόπιους, δηλαδή αντιεξουσιαστές και αντιφασίστες, οι οποίοι βρίσκονται στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, την υπερασπίζονται και θα την υπερασπιστούν από κάθε μορφή καταπίεσης όσο το δυνατόν περισσότερο. Είναι η δική μας προοπτική που στέλνουμε στον κόσμο, βασισμένη σε μια πρακτική προοπτική, στη ζωή μας, στην εμπειρία μας, στην αποφασιστικότητά μας, αλλά και στην ανησυχία μας για το μέλλον των παιδιών μας.
Αλλά θα την ακούσει κανείς; Θα ληφθεί σοβαρά υπόψη; Ελπίζουμε ότι θα το κάνουν, αλλά φοβόμαστε επίσης ότι δεν θα το κάνουν. Γιατί; Επειδή η φωνή της περιοχής της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αγνοείται σε αυτόν τον πόλεμο, όπως συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό. Παραμένει αγνοημένη και αόρατη.
Το άδειο δοχείο της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης
Διαβάζοντας τα κείμενα που έχουν γραφτεί για τον πόλεμο από το ξέσπασμά του στη Δύση και κυρίως από τη δυτική Αριστερά, συναντούμε τρία βασικά πλαίσια που διαμορφώνουν τα γεγονότα στην Ουκρανία: συμμετροποίηση, γενίκευση και ιδεολογικοποίηση.
Μέσω της συμμετροποίησης, η σύγκρουση παρουσιάζεται ως μια σύγκρουση μεταξύ δύο ισότιμων, υπερδυνάμεων-εταίρων, τις περισσότερες φορές ως της Ρωσίας εναντίον του ΝΑΤΟ ή της Ρωσία εναντίον των ΗΠΑ και σπανιότερα ως της Ρωσία εναντίον της ΕΕ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, πρέπει κανείς να αναζητήσει πίσω από όλα κάποιο μεγάλο παιχνίδι των υπερδυνάμεων, μια σύγκρουση αυτοκρατοριών για τις σφαίρες επιρροής στην παγκόσμια σκακιέρα, και να υποβιβάσει την Ουκρανία σε μια μαριονέτα που ελέγχεται από μια ανώτερη δύναμη. Αυτή την άποψη συμμερίζονται όχι μόνο πολλές πολιτικές οργανώσεις, αλλά και εξέχοντες δυτικοί διανοούμενοι και πολιτικοί – από τον Τζέρεμι Κόρμπιν μέχρι τον Νόαμ Τσόμσκι και τον Γιάνη Βαρουφάκη.
Αυτή η στάση, η οποία αποδίδει ιστορική δράση μόνο σε αυτοκρατορίες και υπερδυνάμεις, είναι τόσο κοινή και επαναλαμβανόμενη στη Δύση, ώστε της έχει δοθεί όνομα: άλλοτε ονομάζεται αυτοκρατορικός ναρκισσισμός, άλλοτε δυτική ιδιαιτερότητα, αλλά συχνότερα δυτικολαϊκισμός (westsplaining). Το Westsplaining έχει επικριθεί πολλές φορές – κυρίως από διάφορους συγγραφείς από την περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (βλ., για παράδειγμα, το κείμενο της Zosia Brom). Ο κύριος κίνδυνος του westsplaining είναι η απόδοση της ικανότητας δράσης αποκλειστικά στη Δύση και τις ΗΠΑ, η οποία οδηγεί σε έναν εγωκεντρικό αντιιμπεριαλισμό στην κριτική του πολέμου που παραβλέπει τη δράση των μη δυτικών δρώντων, τις ανάγκες και τις συμπεριφορές τους. Σε ένα ελαφρώς διαφορετικό πλαίσιο, η Βρετανο-σύρια συγγραφέας και ακτιβίστρια Leila Al-Shami επινόησε τον όρο «αντιιμπεριαλισμός των ηλιθίων» για να επικρίνει τη θέση όσων βλέπουν μόνο τον ρόλο των ΗΠΑ αλλά παραβλέπουν τις ενέργειες της Ρωσίας, του Ιράν ή του Άσαντ στη Συρία.
Στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία, ο αντιιμπεριαλισμός των ηλιθίων δεν οδηγεί στην αγνόηση του ρόλου της Ρωσίας, αλλά μάλλον στη συμμετροποίηση των δύο πλευρών της σύγκρουσης, τη συνακόλουθη σχετικοποίηση του πολέμου και την επακόλουθη αποστράτευση κάθε βοήθειας. Στην πραγματικότητα, καταλήγει να δηλώνει ότι στην πραγματικότητα και οι δύο πλευρές ευθύνονται εξίσου για τον πόλεμο και ότι η λήψη θέσης σε μια τέτοια σύγκρουση είναι προβληματική.
Μέσω της γενίκευσης και του πολλαπλασιασμού, η σύγκρουση παρουσιάζεται εναλλακτικά είτε ως ένα γενικό παράδειγμα πολέμου που πρέπει να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο γενικό τρόπο, είτε ως ένα παράδειγμα από τους πολλούς πολέμους που λαμβάνουν χώρα σήμερα στον κόσμο και που πρέπει να αντιμετωπιστούν από κοινού, επειδή όλοι είναι πόλεμοι στην ίδια παγκόσμια σκακιέρα. Πρόκειται για μια άποψη που φετιχοποιεί τις παγκόσμιες προοπτικές, τον καθολικισμό και τη θέαση αφηρημένων ομοιοτήτων εις βάρος των συγκεκριμένων συγκείμενων και ιδιαιτεροτήτων. Αναζητά κοινούς παγκόσμιους παρονομαστές ώστε να μπορεί να δηλώσει ότι όλοι οι πόλεμοι είναι καπιταλιστικοί, νεοφιλελεύθεροι, και να τους καταδικάσει ως τέτοιους με ενιαίο τρόπο, ώστε να μην χρειάζεται να παίρνει θέση πουθενά. Σε έναν τέτοιο αστερισμό, η τοπική και περιφερειακή προοπτική θα είναι πάντα, εκ φύσεως, ασυμβίβαστη, ταπεινωμένη, επαρχιώτικη, ανώριμη και ατελής σε σχέση με την παγκόσμια.
Τέλος, μέσω της ιδεολογικοποίησης, η σύγκρουση παρουσιάζεται ως θέμα απλής γνώμης και συζήτησης, στην οποία η καθαρότητα των ιδεολογικών θέσεων βρίσκεται προς υπεράσπιση, γεγονός που αμαυρώνει κάθε πρακτική, ρεαλιστική και στρατηγική πρόταση για την επίλυσή της, με οδηγό τη σύναψη αμφιλεγόμενων συμμαχιών. Πρόκειται για μια προσέγγιση που είναι εγγενώς ακίνδυνη – καλλιεργείται από την άνεση ενός σπιτιού αρκετά μακριά, ώστε να μην εμπίπτει στην απειλητική για τη ζωή σφαίρα επιρροής του ρωσικού νεοϊμπεριαλισμού. Είναι τελικά μια στρατηγική εξόδου, όχι για την καταπολέμηση ενός συγκεκριμένου εχθρού, αλλά για να κρυφτεί κανείς στις αγκάλες της προνομιακής ιδεοκρατίας, των αφηρημένων και γενικών συμπεριφορών, της σχετικοποίησης και της συμμετροποίησης, προκειμένου να συνεχίσει να ζει την ανέμελη ζωή του κάπου μακριά από την Ουκρανία.
Σε αυτή την περίπτωση, ο πόλεμος γίνεται θέμα γνώμης και ιδεολογίας, όχι ζωής και θανάτου.
Τι κοινό έχουν αυτές οι πλαισιώσεις; Δύο βασικά χαρακτηριστικά: την περιφρόνηση των φωνών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και την υιοθέτηση της λογικής του Πούτιν. Με την πλήρη αγνόηση των προοπτικών, των θέσεων και των φωνών από τη ΚΑΕ, η περιοχή μας εκλαμβάνεται σιωπηρά ως ένας χώρος δίχως τη δική του ικανότητα και δυνατότητα να ενεργεί και να αποφασίζει ελεύθερα, και ως εκ τούτου ως μια περιοχή χωρίς τη δική της δράση και σημασία για τον κόσμο… Ένα άδειο δοχείο στο οποίο μπορούν να χυθούν κατά βούληση εκδοχές της ιστορίας που έχουν γραφτεί από τις μεγάλες δυνάμεις. Η περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θεωρείται έτσι πολύ μικρή, κατακερματισμένη, ποικιλόμορφη, άχαρη, χωρίς δική της ιστορία και πολύ ασήμαντη για να επηρεάσει ενεργά την πορεία της ιστορίας. Γίνεται έτσι ένα παθητικό αντικείμενο· υποβιβάζεται σε μια απλή «σφαίρα επιρροής και ενδιαφέροντος», μια «νεκρή ζώνη» (buffer zone) ή έναν «αναλώσιμο χώρο».
Αυτή η περιφρόνηση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και η πλαισίωση που περιγράφηκε παραπάνω παίζεται επίσης στα χέρια του Κρεμλίνου, όπως έχουν δείξει οι Smoleński και Dutkiewicz. Στο πλαίσιο του westsplaining, αναγνωρίζονται οι ανησυχίες της Ρωσίας, αλλά όχι εκείνες της Ανατολικής Ευρώπης. Πράγματι, είναι το Κρεμλίνο, όπως έδειξε ο Πούτιν στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου το 2007, που οραματίζεται τον κόσμο ως μια σύγκρουση μεγάλων αυτοκρατοριών που κινούν τα νήματα για τις σφαίρες επιρροής και έναν κόσμο όπου οι μικροσκοπικές περιοχές τύπου ΚΑΕ δεν υπάρχουν ως ανεξάρτητες, ξεχωριστές και άξιες της δικής τους φωνής και σεβασμού. Όποιος συμμερίζεται, γενικεύει, ιδεολογικοποιεί έναν τέτοιο αστερισμό σε καιρό πολέμου γίνεται χρήσιμος ηλίθιος για τον Πούτιν.
Αποικιοκρατία με τυφλά μάτια
Πώς να κατανοήσουμε αυτή τη χρόνια περιφρόνηση των θέσεων και των φωνών από την περιοχή της ΚΑΕ, ειδικά σε έναν πόλεμο που αφορά πρωτίστως την ΚΑΕ; Ως μια συγκεκριμένη παραλλαγή της αποικιοκρατίας. Ναι, αποικιοκρατία. Έτσι, δεν είναι μόνο η Ρωσία που παίρνει θέση απέναντι στη ΚΑΕ, αλλά κατά κάποιο τρόπο και η Δύση με το πλούσιο αποικιοκρατικό της παρελθόν. Γιατί μια συγκεκριμένη παραλλαγή; Γιατί από την πλευρά της Δύσης πρόκειται για αποικιοκρατία προς την ημιπεριφέρεια στον άξονα Ανατολής-Δύσης και όχι προς την περιφέρεια του παγκόσμιου Νότου. Δεν γίνεται τόσο με φυσική βία, εξόντωση, υποδούλωση και κυριαρχία, όπως στην περίπτωση της ρωσικής αποικιοκρατίας, αλλά περισσότερο με την αδιαφορία και με την αγνόηση της ετερότητας και της ιδιαιτερότητας της περιοχής που δίνει, μεταξύ άλλων, η ιστορία της συμπλοκής μεταξύ των τριών αυτοκρατοριών.
Βλέπουμε τη δυτική αποικιοκρατία ως μια διαδικασία με πιο μακροπρόθεσμο χαρακτήρα, που αποτυπώνεται, όπως αυτοκριτικά παραδεχόμαστε, όχι μόνο σε εμάς τους ίδιους από την ατελείωτη υστέρηση της Δύσης από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Η προοπτική της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης έχει μειωθεί στην αντιπαγκοσμιοποίηση, αλλά και σε παλαιότερες μορφές αντιεξουσιαστικών αγώνων – από τον υποβιβασμό της προοπτικής της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης, αλλά και μια δεκαετία αργότερα στα κινήματα κατά των περικοπών που προσανατολίζονται κυρίως στον άξονα Βορρά-Νότου, μέχρι τον πατερναλισμό ορισμένων αντιφασιστικών ομάδων και πλατφορμών από τη Γερμανία. Όχι, δεν υπάρχει χώρος σε αυτό το ήδη ογκώδες κείμενο για μια λεπτομερή ανάλυση αυτής της αποικιοκρατίας, πέραν από την εμφατική απόρριψή της και την πολεμοκίνητη αποαποικιοποίηση της ΚΑΕ. Πώς;
Ένας κόσμος στον οποίο χωρούν πολλοί κόσμοι, συμπεριλαμβανομένου του κόσμου της ΚΑΕ
Πώς λοιπόν να αποαποικιοποιήσουμε την ΚΑΕ; Τίποτα καινούργιο κάτω από τον ήλιο. Αρκεί να μάθουμε από τις διαδικασίες αποαποικιοποίησης μέσω των οποίων η Δύση μαθαίνει να αλλάζει τον εαυτό της σε σχέση με τους τόπους των πρώην αποικιών της. Ο βασικός κανόνας είναι: να μάθουμε να ακούμε, και επομένως να παίρνουμε στα σοβαρά, τις φωνές των ντόπιων ανθρώπων μέσα στη διαφορετικότητά τους και να αναγνωρίζουμε ότι κάθε φωνή, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από το αυτοκρατορικό κέντρο, διαμορφώνεται από το πλαίσιο του χρόνου και του χώρου στον οποίο παράγεται.
Με άλλα λόγια, η προοπτική έχει σημασία, κάτι που αποτυπώνεται τέλεια από έναν Λευκορώσο ακτιβιστή σε μια σειρά συνεντεύξεων που δίνουν χώρο σε αναρχικές φωνές από την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Πολωνία για τον τρέχοντα πόλεμο: «Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι θα μιλήσουν από τη δική τους οπτική γωνία, από την οπτική γωνία των τόπων όπου ζουν, από την πραγματικότητα στην οποία ζουν και από τους αγώνες και τις μάχες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Έχω ζήσει όλη μου τη ζωή σε μια χώρα που ουσιαστικά είναι αποικία της Μόσχας… Έτσι, η προοπτική μου έχει διαμορφωθεί από έναν διαφορετικό εχθρό».
Παρόμοιες αποαποικιοποιητικές δεξιότητες ακρόασης και αναγνώρισης της ετερότητας που οι άνθρωποι από τον παγκόσμιο Βορρά και τη Δύση μαθαίνουν σε ταξίδια αλληλεγγύης σε εμπόλεμες ζώνες μεταξύ των Ζαπατίστας του Νοτίου Μεξικού ή στη Ροζάβα, πρέπει να ενεργοποιηθούν όταν εξετάζουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εξάλλου, όταν οι Ζαπατίστας λένε ότι θέλουν έναν κόσμο που να μπορεί να φιλοξενήσει πολλούς κόσμους, για να δηλώσουν ξεκάθαρα ότι η άποψη από τη δική τους γωνιά του κόσμου είναι πρωτότυπη και σεβαστή, συμφωνούμε απόλυτα μαζί τους. Και προσθέτουμε: ένας από αυτούς τους κόσμους είναι ο κόσμος της ΚΑΕ, με τη μοναδική προοπτική του που διαμορφώθηκε ιστορικά από τη συμπλοκή μεταξύ των τριών αυτοκρατοριών και τη σημερινή του θέση που διαμορφώνεται από την οξεία απειλή για τη ζωή της περιοχής και ιδιαίτερα για τη ζωή της Ουκρανίας.
Και είναι οι φωνές από την Ουκρανία που πρέπει σήμερα να ακουστούν κατά προτεραιότητα, να είμαστε απόλυτα αλληλέγγυοι μαζί τους και να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας τα λόγια τους. Όπως επισημαίνει ο Τσέχος δημοσιογράφος Ondřej Bělíček: «Σε όλες αυτές τις γεωπολιτικές συζητήσεις για το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία, δεν πρέπει να ξεχνούμε τους Ουκρανούς και το δικαίωμά τους να επιλέξουν το μέλλον τους. Για δεκαετίες, η χώρα τους υπήρξε η παιδική χαρά των γεωπολιτικών φιλοδοξιών των αντίπαλων αυτοκρατορικών μπλοκ. Θα πρέπει να στηρίξουμε τον αγώνα τους για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας τους».
Για να είμαστε σαφείς, δεν προτείνουμε να ακούσουμε τους Ουκρανούς ολιγάρχες. Ούτε προτείνουμε να ακούσουμε υπερεθνικιστές όπως ο Δεξιός Τομέας, η επιρροή του οποίου στην Ουκρανία, προς όφελος του Πούτιν, είναι πολύ υπερβολική και δεν μπορεί να συγκριθεί, για παράδειγμα, με την επιρροή κοινοβουλευτικών κομμάτων όπως το AfD στη Γερμανία, η Ενωμένη Ρωσία στη Ρωσία ή πολιτικών όπως ο Όρμπαν στην Ουγγαρία ή η Λεπέν στη Γαλλία. Από αυτή την άποψη, συμφωνούμε πλήρως με τους αυτόνομους αντιφασίστες από την Ουκρανία που λένε: «Μερικές χιλιάδες ναζί, με ελάχιστη εκλογική υποστήριξη σε μια χώρα 40 εκατομμυρίων, δεν αποτελούν ούτε απειλή ούτε λόγο εισβολής… Ναι, υπάρχουν ναζί στην Ουκρανία, όπως και σε άλλες χώρες. Όχι, δεν χρειαζόμαστε τη βοήθεια του Πούτιν ή άλλων αυταρχικών για να τους αντιμετωπίσουμε. Θα το κάνουμε μόνοι μας».
Σας προτείνουμε να ακούσετε πρωτίστως τις φωνές των απλών ανθρώπων και των οργανωμένων ακτιβιστών που έχουν πρακτικά, αθόρυβα, χωρίς φανφάρες από τα ΜΜΕ, ενταχθεί στην ένοπλη άμυνα της Ουκρανίας και στα δίκτυα αλληλοβοήθειας, πηγαίνοντας από τα κάτω, ενάντια στις αρχές, αντιφασιστικά και στο πνεύμα των αφοσιωμένων Ουκρανών αναρχικών όπως ο Νέστορ Μάχνο. Σκεφτόμαστε πρωτοβουλίες και δραστηριότητες όπως η Επιχείρηση Αλληλεγγύη, που λένε «Δεν θέλουμε να πεθάνουμε, δεν θέλουμε να φύγουμε, δεν θέλουμε να υπακούσουμε, δεν έχουμε τέτοιο προνόμιο. Είμαστε γαμημένα θυμωμένοι και θέλουμε την ελευθερία μας!» ή η Επιτροπή Αντίστασης/Αντιεξουσιαστική Ένωση, που και πάλι λένε «Όλοι μας οδηγηθήκαμε στον πόλεμο από την επιθυμία να αντιταχθούμε στη ρωσική ιμπεριαλιστική επιθετικότητα. Είμαστε εδώ για να νικήσουμε τους κατακτητές και να υπερασπιστούμε τον ουκρανικό λαό, την ελευθερία και την ανεξαρτησία του».
Είμαστε μαζί τους.
Να είστε μαζί μας σε αυτό.
Είμαστε όλοι Ουκρανοί σήμερα.
Російський військовий корабель, иди на хуй!