Zakhar Popovych
Οι ρώσοι εργαζόμενοι είναι ίσως το κλειδί κατά του ιμπεριαλισμού
Πριν από 70 και πλέον χρόνια, η νίκη των Συμμάχων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έφερε μαζί της ένα ισχυρό κύμα μίσους για κάθε τι γερμανικό. Μετά το τέλος του πολέμου, οι Γερμανοί αποδέχθηκαν επανειλημμένα την ευθύνη για τις πράξεις τους. Κατέβαλαν αποζημιώσεις στα συμμαχικά έθνη και ισόβιες αποζημιώσεις στους επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Παρ' όλα αυτά, χρειάστηκαν δεκαετίες για να υποχωρήσει το μίσος στις χώρες που είχαν υποφέρει από την κατοχή τους.
Σήμερα, οι φρικαλεότητες της Ρωσίας στην Ουκρανία, που διαπράχθηκαν στο όνομα της “αποναζιστικοποίησης” και της “προστασίας των ρωσόφωνων”, έχουν κάνει πολλούς Ουκρανούς να απορρίπτουν κάθε τι το ρωσικό: να προσπαθήσουν να ξεχάσουν τη ρωσική γλώσσα και να διαγράψουν από τη μνήμη τους όλη τη ρωσική κλασική λογοτεχνία -με το αυτοκρατορικό της άρωμα και την “προστατευτική” της κηδεμονία απέναντι στους κατακτημένους λαούς.
Το πώς και με ποια μορφή η ουκρανική κουλτούρα θα διατηρήσει τη ρωσόφωνη συνιστώσα της αυτό θα φανεί μόνο όταν τελειώσει ο πόλεμος. Αλλά όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο περισσότερο θα υποφέρει ο ρωσόφωνος πολιτισμός, τόσο στην Ουκρανία όσο και στην ίδια τη Ρωσία και παγκοσμίως.
Η γένεση του μίσους
Το αυξανόμενο μίσος για οτιδήποτε ρωσικό ξεκίνησε στην Ουκρανία από το μίσος απέναντι στον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος στήριξε τον πρώην πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς και τους κολλητούς του, προσάρτησε την Κριμαία και ξεκίνησε πόλεμο στο Ντονμπάς. Όμως, μέχρι και πρόσφατα, οι περισσότεροι Ουκρανοί δεν κατηγορούσαν όλους τους Ρώσους για τα εγκλήματα του καθεστώτος Πούτιν.
Αυτό άλλαξε με την ανοιχτή εισβολή της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Κατά πρώτον, έγινε όλο και πιο σαφές ότι οι περισσότεροι Ρώσοι στρατιώτες εντάχθηκαν στο στρατό πάνω-κάτω εθελοντικά, με συμβόλαιο. Φυσικά, οι περισσότεροι επαγγελματίες Ρώσοι στρατιώτες προέρχονται από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας και κατατάσσονται στις ένοπλες δυνάμεις κυρίως λόγω της έλλειψης αξιοπρεπούς εκπαίδευσης και άλλων ευκαιριών εργασίας. Αναμφίβολα, η κοινωνική καταστροφή σε αυτές τις περιοχές είναι το αποτέλεσμα της πολυετούς κυριαρχίας των μεγάλων επιχειρήσεων της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης, οι οποίες συστηματικά τις εκμεταλλεύτηκαν και τις παραμέλησαν επί σειρά ετών.
Όποια όμως και αν είναι τα κοινωνικά αίτια που οδηγούν τους Ρώσους αυτούς να καταταγούν στο στρατό, πρέπει αναγκαστικά να αναλαμβάνουν και προσωπικά την ευθύνη για τις πράξεις τους. Οι Ρώσοι στρατιώτες διαπράττουν εγκλήματα πολέμου. Πώς αλλιώς μπορούν να εξηγηθούν τα πτώματα των αμάχων που βρέθηκαν στη Μπούτσα -με τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη τους και πυροβολημένα στο πίσω μέρος του κεφαλιού-; Σίγουρα δεν πέθαναν από ατύχημα. Ήταν σκόπιμες δολοφονίες αμάχων που είχαν ήδη συλληφθεί, που δεν μπορούσαν πλέον να αντισταθούν και δεν αποτελούσαν απειλή.
Αλλά ακόμη πιο τρομακτικό είναι το γεγονός ότι τόσοι πολλοί Ρώσοι φαίνεται να υποστηρίζουν αυτόν τον πόλεμο, πιστεύοντας τις κυνικές δηλώσεις του ρωσικού Γενικού Επιτελείου ότι ο στρατός τους δεν έχει καμία σχέση με αυτές τις δολοφονίες. Αντί να προσποιηθούν έστω ότι είναι πρόθυμες να συμμετάσχουν σε σχετική έρευνα, οι ρωσικές αρχές απλώς αρνούνται τα προφανή γεγονότα.
Παρά τους δεκάδες χιλιάδες αμάχους που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη του πολέμου στην πραγματικότητα αυξάνεται στη Ρωσία. Ακόμη και πολλοί από εκείνους που τον θεώρησαν ως λάθος ή ήταν εναντίον του για ανθρωπιστικούς λόγους, φαίνεται τώρα να θεωρούν ότι η Ρωσία έχει το "δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει στην αυλή της", αφού και οι ΗΠΑ έκαναν ανάλογα στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.
Τρίτον, ακόμα και αν και οι αριθμοί που υποστηρίζουν τον Πούτιν μπορεί να είναι υπερβολικοί, οι διεθνείς κυρώσεις και η "ακύρωση" της ρωσικής κουλτούρας έχουν σίγουρα πλήξει την υπερηφάνεια των ανθρώπων.
Φυσικά συναισθήματα
Στην κατάσταση πολέμου σήμερα, το μίσος των Ουκρανών για τους Ρώσους μοιάζει απολύτως φυσικό, δικαιολογημένο και αναπόφευκτο. Αλλά αυτό που με ανησυχεί περισσότερο ακόμα είναι πώς γίνεται να είναι τόσο λίγοι οι Ρώσοι που να μισούν το ρωσικό αυτοκρατορικό καθεστώς και την αηδιαστική ιμπεριαλιστική του ιστορία, καθώς και τη σημερινή ρωσική άρχουσα τάξη και τα τσιράκια της, όλους αυτούς που ανεμίζουν τις ρωσικές σημαίες και το σύμβολο "Ζ" στα αυτοκίνητά τους. Οι άνθρωποι αυτοί χορεύουν πάνω στα κόκκαλα των ρωσόφωνων παιδιών στη Μαριούπολη.
Ίσως βέβαια η πόλωση της ρωσικής κοινωνίας να εντείνεται, αλλά βουβά. Ίσως, την ίδια ώρα που η ρωσική ελίτ και τα τσιράκια της εδραιώνουν την εξουσία τους, η αντίσταση στη βαρβαρότητα του Πούτιν να αυξάνεται. Την ώρα που η ρωσική αστυνομία συλλαμβάνει όποιον επιδεικνύει την παραμικρή υπόνοια αντιπολεμικής θέσης δημοσίως, την ίδια ώρα ο αριθμός των διαμαρτυριών με οικονομικές και κοινωνικές αιτίες αυξάνεται στη Ρωσία. Ακόμα και κάτω από το νέο κύμα καταστολής και με την εγκαθίδρυση ενός είδους στρατιωτικής δικτατορίας, υπάρχουν απεργίες στην αυτοκινητοβιομηχανία της χώρας, απεργίες στις ταχυμεταφορές και άλλες πράξεις πολιτικής ανυπακοής. Ενώ και πρωτοβουλίες κατά του πολέμου, με ριζοσπαστισμό και συνέπεια, συνεχίζουν να υπάρχουν.
Ίσως να έπρεπε να θεωρηθεί ως “ρωσικός λαός” μόνο η κοινότητα που συνδέεται με το ιμπεριαλιστικό κράτος και υποστηρίζει το εγκληματικό καθεστώς. Αλλά η "ρωσική εργατική τάξη", αντίθετα, έχοντας συνείδηση της δικής της κατάστασης, των συμφερόντων και των στόχων της, αξίζει τον σεβασμό μας, την υποστήριξη και την αλληλεγγύη μας. Αξίζει την στήριξή μας ακριβώς στο βαθμό που μπορεί να γίνει μια τάξη για τον εαυτό της, με τους Ρώσους εργάτες να βρίσκουν τη δύναμη και την αξιοπρέπεια να στραφούν ενάντια στην κυριαρχία των ολιγαρχών και της μυστικής αστυνομίας. Στο κάτω-κάτω, μόνο τότε και οι Ουκρανοί εργαζόμενοι θα μπορέσουν να προχωρήσουν από την καταστροφή των ρωσικών δυνάμεων στην απομάκρυνση των ολιγαρχών της Ουκρανίας από την εξουσία και στην εγκαθίδρυση μιας πραγματικής κοινωνικής δικαιοσύνης και δημοκρατίας.
Ένας διαφορετικός δρόμος;
Καλώς ή κακώς, Ουκρανοί και Ρώσοι έχουν πολύ στενές πολιτιστικές ρίζες. Μια βασική διαφορά σήμερα, όμως, είναι ότι οι Ουκρανοί έχουν επιλέξει να αγωνιστούν ενάντια στον ιμπεριαλισμό αντί να περικλείονται εφησυχαστικά σε αυτόν.
Αλλά και η Ρωσία μπορεί να επιλέξει τον ίδιο δρόμο. Οι περισσότεροι Ρώσοι ανήκουν στην εργατική τάξη και οι νέοι άνθρωποι υφίστανται επίσης καταπίεση από τις αυτοκρατορικές αρχές της Ρωσίας, έστω και αν ασφαλώς όχι στον ίδιο βαθμό με τους Ουκρανούς.
Προφανώς οι άνθρωποι περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την κρατική προπαγάνδα, αλλά το επίπεδο υποστήριξης του πολέμου μεταξύ της εργατικής τάξης είναι πολύ χαμηλότερο από ό,τι μεταξύ της μικροαστικής "μεσαίας τάξης" της Ρωσίας. Η δυνατότητα να οικοδομηθεί μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων χωρίς ιμπεριαλισμό βρίσκεται, εν μέρει, και στην κινητοποίηση της εργατικής τάξης της Ρωσίας ενάντια στον ρωσικό ιμπεριαλισμό.
Ένα βήμα σε αυτό το μονοπάτι πρέπει να περιλαμβάνει την εγκατάλειψη κάθε τάσης να θεωρηθούν οι Ρώσοι ως “υπάνθρωποι”. Οι ουκρανικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του Γραφείου του Προέδρου, τονίζουν την ανάγκη να αντιμετωπίζονται ανθρώπινα οι κρατούμενοι και να διερευνούνται όλες οι καταγγελίες για παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους. Ωστόσο, υπάρχει ένας απίστευτος αριθμός αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα που, με διάφορους τρόπους, υποδηλώνουν μια κατωτερότητα των Ρώσων, είτε με “γενετικούς” είτε με “πολιτιστικούς” όρους. Και ακόμα και ο κύριος εκπρόσωπος της ουκρανικής κρατικής προπαγάνδας, το United News, το οποίο ακολουθούν οι μισοί δημοσιογράφοι της χώρας, αναφέρεται συνεχώς στους Ρώσους ως “Όρκ”. Αν δεν θέλουμε να ακολουθήσουμε τον δρόμο της Ρωσίας, πρέπει να απορρίψουμε αυτού του είδους τη γλώσσα.
Όσο κι αν μισούμε τους εχθρούς μας και όσα εγκλήματα κι αν διαπράττουν, παραμένουν άνθρωποι και θα πρέπει να λογοδοτήσουν για όλες τους τις πράξεις. Θέλουμε οι εγκληματίες να τιμωρούνται, αλλά δεν μπορούμε να “απο-ανθρωποποιούμε” ένα ολόκληρο έθνος.