Tegen Poetins Oorlog In Oekraïne

Ashley Smith van Spectre sprak met de Russische socialist Ilya Budraitskis, auteur van Dissident Among Dissidents: Ideology, Politics and the Left in Post-Soviet Russia. Hij schrijft regelmatig over politiek, kunst, film en filosofie voor e-flux journal, open Democracy, Jacobin en andere media. Hij doceert aan de School voor Sociale en Economische Wetenschappen in Moskou en het Instituut voor Hedendaagse Kunst in Moskou.

Hoe zijn de omstandigheden in Rusland nu er oorlog is en er sancties worden opgelegd? Wat is de reactie van de bevolking op dit alles? Hoe is die verdeeld naar klasse en regio?

De stemming onder de bevolking is veranderd sinds het begin van de oorlog. In de eerste dagen waren de meeste mensen erg teleurgesteld over de oorlog. De samenleving was echt verdeeld en verward omdat er van tevoren geen consensus was bereikt over hoe de mensen erop moesten reageren.

Ondanks het feit dat de mobilisaties tegen de oorlog niet massaal waren, waren ze zichtbaar en hadden ze een impact. Er waren enkele duizenden mensen die in het hele land demonstreerden. Maar ze werden hardhandig onderdrukt.

Nu lijkt er een nieuwe consensus te zijn ontstaan over de steun voor de oorlog. Dat is wat de opiniepeilingen aangeven. Die kan je natuurlijk niet vertrouwen, maar het lijkt erop dat de meerderheid van de mensen de propaganda van het regime van Poetin accepteert. Er is nog steeds een minderheid van de bevolking, misschien twintig tot dertig procent, die sterk tegen de oorlog is.

Ik denk dat de steun voor de oorlog deels voortkomt uit een psychologische neiging om de propaganda van de staat te geloven. De mensen bevinden zich in een totaal onverwachte situatie, iets waarop ze niet waren voorbereid en dus kiezen ze voor de meest comfortabele manier om het te begrijpen, namelijk te aanvaarden wat de regering zegt in plaats van een radicaal standpunt van oppositie tegen de oorlog in te nemen.

Ze geloven ook de uitspraak van de regering dat de oorlog snel voorbij zal zijn en dat alles weer normaal zal worden. Dat is een geruststellende illusie. Wie weet hoe ze zullen reageren als ze beseffen dat niets in Rusland ooit nog hetzelfde zal zijn?

De huidige consensus zou in de komende maanden drastisch kunnen omslaan. De gevolgen van de sancties zijn ernstig. Honderdduizenden werknemers hebben hun baan verloren. Jonge mensen in de grote steden, die in dienst waren bij multinationale bedrijven die hun deuren hebben gesloten, zitten nu plotseling zonder werk. Industriële werknemers bij multinationale autoconcerns zoals Volkswagen hebben hun baan verloren.

De inflatie is dramatisch toegenomen. Dat heeft een verschillend effect gehad op de verschillende klassen en klassenfracties in het land. Voor de oorlog was de sociale ongelijkheid binnen de grote steden en ook tussen de regio’s vrij groot. De armen in het land waren eraan gewend om van het absolute minimum te leven. Voor hen zal de inflatie hun armoede verergeren, maar de inflatie zal niet tot radicaal nieuwe omstandigheden leiden.

De middenklasse is echter in een geheel nieuwe situatie terechtgekomen. Ze kunnen het zich nu niet meer veroorloven te leven zoals ze gewend waren. Dat zal hun politieke wereldbeeld destabiliseren, vooral als het langetermijnkarakter van de economische crisis tot hen doordringt. Dus, niemand mag de huidige consensus verwarren met een stabiele politieke toestand.

Hoe staat het met de anti-oorlogsbeweging? In hoeverre heeft de repressie van de regering hen van de straat verdreven? Heeft het nieuws over de rampzalige aard van de oorlog en de zware Russische verliezen de families van de soldaten bereikt? Zijn er tekenen van onenigheid binnen het leger?

De anti-oorlogsbeweging werd onmiddellijk geconfronteerd met repressie. De regering ging snel te werk om haar neer te slaan. In de eerste week van de oorlog arresteerde de politie zo’n vijftienduizend mensen. Ze hielden hen maar liefst twintig dagen vast. Ze dwongen hen tot het betalen van hoge boetes.

De regering richtte zich vooral op studenten. Ze verplichtte de universiteiten om studenten die betrokken waren bij de protesten te straffen. Ze gingen zelfs zover dat sommigen van hen van school werden gestuurd.

Alle onafhankelijke media werden gesloten. Ze arresteerden en beboetten de verslaggeefster die protesteerde op het avondnieuws. Ze gingen zelfs achter mensen aan die alleen maar berichten plaatsten op sociale media. Sommigen van hen werden vastgezet.

De regering was zo hardhandig omdat ze niet wilde dat de anti-oorlogsbeweging de bredere bevolking zou bereiken. Helaas zijn ze er voorlopig in geslaagd om de anti-oorlogsoppositie te onderdrukken en te isoleren.

De twintig tot dertig procent die tegen de oorlog is, is geconcentreerd in liberale- en in uiterst linkse groepen, feministen en jongeren. De kloof tussen de generaties is bijzonder groot. Ik weet dit zowel uit eigen ervaring als via de sociale media. Het heeft de gezinnen sterk verdeeld, waarbij ouders hun kinderen zelfs verraders hebben genoemd omdat ze tegen de oorlog waren.

De gevolgen van de oorlog voor de soldaten en hun gezinnen zijn nogal gecompliceerd. In het begin beloofde de regering dat ze geen dienstplichtigen zou oproepen. Maar de regering loog. Veel van de soldaten die ze hebben ingezet waren dienstplichtigen die gedwongen werden een beroepscontract met het leger te tekenen. De meeste soldaten zijn dus in werkelijkheid dienstplichtigen die worden gestuurd om te doden en te sterven voor Poetins imperialistische project.

Zoals alle legers is ook het Russische leger verdeeld naar klasse en regio. Het weerspiegelt de ongelijkheden in de samenleving. Jonge mensen uit de middenklasse in de grote steden, zoals Moskou en Sint-Petersburg, zijn niet geneigd het leger in te gaan. Ze gaan naar de universiteit en ontlopen de militaire dienst.

De mensen die wel het leger ingaan als beroepsmilitair en vooral als dienstplichtige komen meestal uit arme gezinnen in kleinere provinciesteden. Het is voor hen een manier om aan werk te komen. Velen hopen dat hun tijd in het leger zich zal vertalen in een carrière.

Veel van de andere ingezette troepen waren politie-eenheden van de Nationale Garde die in het leger werden geïntegreerd om in bezette steden te patrouilleren. Deze eenheden worden gewoonlijk ingezet om protesten in Rusland de kop in te drukken. Poetin zette ze in met de verwachting dat hij een snelle overwinning zou behalen en dat ze vooral voor orde zouden zorgen door de bevolking te controleren.

Dat was natuurlijk allemaal een fantasie. Maar hij geloofde het. Het gevolg was dat generaals en militairen te horen kregen dat ze als bevrijders zouden worden verwelkomd. Noch de generaals, noch de soldaten verwachtten of waren voorbereid op de confrontatie met het Oekraïense verzet.

De dienstplichtigen waren niet op de oorlog voorbereid. Dus raakten ze gedemoraliseerd. Velen probeerden te ontsnappen, sommigen deserteerden, anderen werden gevangen genomen door de Oekraïense strijdkrachten. Er zijn enkele berichten over soldaten die weigerden bevelen op te volgen en hun commandanten aanvielen. Sommige leden van de Nationale Garde hebben bezwaar gemaakt tegen hun inzet. Onlangs nog brachten twaalf van hen naar voren dat buitenlandse dienst niet in hun contract was opgenomen. De staat ontsloeg hen uit de Nationale Garde en zorgde ervoor dat ze uit hun gewone baan werden ontslagen.

Desondanks is de Russische staat erin geslaagd de realiteit van de oorlog te censureren en te voorkomen dat de bevolking kennis neemt van de slachtoffers. Hetzelfde deden ze in het verleden toen ze in 2014 hun strijdkrachten opdracht gaven de Russische separatisten in Oekraïne te steunen, en ook in Syrië om de oorlog van Bashar al-Assad tegen zijn volk te steunen.

Officieel verklaarden ze begin maart dat vijfhonderd mensen waren omgekomen. Twee weken geleden verhoogden ze dat tot dertienhonderd mensen. Dat zijn natuurlijk leugens. Oekraïne heeft de verliezen waarschijnlijk overdreven door te stellen dat vijftienduizend Russische soldaten zijn omgekomen. De VS heeft geschat dat het er zo’n zevenduizend zijn, waarvan ik vermoed dat dat dichter bij de waarheid ligt. Dat is een enorm aantal mensen dat in slechts de éne maand van deze invasie het leven heeft gelaten.

De situatie in Donbas in de zogenaamde volksrepublieken is niet veel beter. Die staan onder de volledige controle van Rusland. De regering heeft geprobeerd elke man tussen achttien en vijfenzestig jaar oud te mobiliseren om te vechten. Het is moeilijk te geloven dat ze dat vrijwillig zullen doen. Uiteindelijk zullen de werkelijkheid van deze afschuwelijke imperialistische oorlog en de verwoestende economische gevolgen de pro-oorlog consensus verstoren.

Laten we even teruggaan en het hebben over de redenen waarom Poetin de oorlog is begonnen, iets wat veel commentatoren, ook ter linkerzijde, heeft verrast. Waarom heeft hij besloten de oorlog nu te beginnen? Wat zijn de belangrijkste factoren? Was het de NAVO, imperiale ambities, paranoia over kleurenrevoluties, of binnenlandse politieke afwegingen?

Het is een combinatie van al deze redenen. Een van de lessen van deze hele situatie is dat we de verklaringen van Poetin serieus moeten nemen. Hij heeft zijn beweegredenen heel duidelijk uiteengezet. Onder andere over de NAVO. Hij verklaarde dat als hij de oorlog nu niet zou beginnen, Oekraïne zich er in de komende jaren bij zou aansluiten.

Ook verklaarde hij vorig jaar in een lang artikel en in zijn toespraken dat Oekraïne alleen al door zijn bestaan anti-Russisch is. De Maidan-opstand in 2014 was het keerpunt in zijn denken. Hij zag het als een bedreiging voor de Russische staat.

Hij is een door en door contrarevolutionaire leider; hij is tegen elke revolutie van onderop, of het nu gaat om de Oktoberrevolutie van 1917, de zogenaamde kleurenrevoluties of de Arabische Lente. Hij verzet zich tegen alle bewegingen van onderop tegen de staatsmacht.

Hij ziet ze allemaal, vooral als het gaat om Rusland en de voormalige Sovjetstaten, als westerse samenzweringen om het regime te veranderen. Hij vreest dat de Maidan-opstand in Oekraïne als voorbeeld zal dienen voor andere opstanden in andere post-Sovjetstaten en ook in Rusland.

Hij wil het vroegere Russische rijk – dat verloren ging met de ontbinding van de Sovjet-Unie, die hij als Ruslands grootste geopolitieke catastrofe beschouwt – opnieuw opbouwen. Hij beschouwt de post-Sovjetstaten als onwettige producten van deze catastrofe en wil dat ongedaan maken door opnieuw een Russisch bestuur in te stellen.

Wat Oekraïne betreft, is zijn visie nog extremer. Hij beschouwt dat land als een kunstmatige schepping van Lenin en de bolsjewieken, die hij minacht. Hij is van mening dat hun revolutie en hun erkenning van het zelfbeschikkingsrecht van onderdrukte volkeren een bedreiging vormen voor de Russische staat.

Helaas heeft Poetins Russische chauvinisme diepe wortels in het massabewustzijn van het land. Daarom vindt de oorlogspropaganda van het regime weerklank bij de meerderheid van de bevolking.

Wat zullen de gevolgen van deze oorlog zijn voor het regime van Poetin, zijn economie en economische verdragen en zijn geopolitieke bondgenootschappen? Wat zullen de gevolgen zijn voor zijn alliantie met China?

Het belangrijkste dat men moet begrijpen over de Russische economie van de laatste dertig jaar is dat die bijna volledig op de Westerse markten was gericht. Sancties van de VS, Europa en hun bondgenoten zijn dus verwoestend. Het is moeilijk te begrijpen hoe de Russische economie zal functioneren zonder nauwe banden, vooral met de Europese Unie, en Duitsland in het bijzonder.

Hun rol is voor de Russische economie veel belangrijker dan de rol van China. De Russische economische, politieke en culturele elites zijn allemaal op Europa georiënteerd. Ze hebben hun bezittingen in Europa. Hun ideologische referentiepunten zijn Europees, ook al staan ze negatief tegenover Europa. Maar hun belangrijkste geopolitieke alliantie is die met China.

Ik denk dat China dat heel goed begrijpt. Peking heeft weliswaar een strategische alliantie met Moskou, maar beschouwt Rusland als een deel van Europa en ziet zichzelf en Rusland niet als deel van een Euraziatisch project. China en Rusland hebben wel enkele kenmerken gemeen, met name de rol van de staat in de economie, iets wat typerend is voor perifere samenlevingen die een sprong naar boven proberen te maken in de waardeketen van het mondiale kapitalisme.

Maar in het geval van Rusland zijn deze staatsbedrijven, voornamelijk in gas en olie, afhankelijk van de export naar Europa, een markt die door deze oorlog in gevaar komt. Ongeveer de helft van de Russische begroting komt uit de verkoop van olie en gas, het grootste deel daarvan aan Europa. De oorlog en de uitsluiting van de Europese markt vormen dus een bedreiging voor de hele politieke economie van Rusland. Het is niet duidelijk hoe het Russische economische systeem zoals het nu is opgezet, zal overleven.

Het stopzetten van de olie- en gasexport naar Europa zou ook de relatie destabiliseren tussen de Russische staat en zijn provincies, waar veel van de fossiele brandstoffen worden gewonnen en geraffineerd. Poetin had de inkomstenstromen van deze industrie hypergecentraliseerd in Moskou. Moskou werd er rijk van, terwijl de provincies dat niet werden. De mensen in de provincies klagen er al lang over dat hun geld en hulpbronnen worden gestolen door de centrale regering.

Een bedreiging van de gecentraliseerde fossiele kapitalistische economie zal dergelijke sentimenten versterken. Het zal hetzelfde doen met de nationale kwestie in gebieden als de Kaukasus, die zich niet als Russisch identificeren en de islam beoefenen in plaats van het Russisch-orthodoxe christendom. Alleen al de oorlog zelf verergert hun grieven; ze zijn oververtegenwoordigd in het leger, vechtend en stervend voor een regime dat ze verafschuwen.

Voor andere provincies, waarvan de regeringen de controle over hun olie- en gasindustrie behouden, zou dat ertoe kunnen leiden dat ze onafhankelijk van Rusland deals sluiten met Europa. De oorlog zou dus Rusland als natiestaat volledig kunnen destabiliseren.

Het zal soortgelijke gevolgen hebben voor zijn internationale allianties, vooral die met China. Hoewel Poetin Xi Jinping ongetwijfeld op de hoogte heeft gebracht van zijn voornemen om deze oorlog te beginnen, maakte dit voornemen duidelijk geen deel uit van een door de twee staten ontwikkelde strategie.

Het besluit om ten strijde te trekken werd genomen door Poetin en zijn beperkte groep van politieke adviseurs. Ik ben er zeker van dat Xi te horen kreeg wat Poetin dacht, namelijk dat de oorlog snel afgelopen zou zijn. Hij had dus niet verwacht dat het een langdurige strijd zou worden met enorme economische en geopolitieke gevolgen.

Oekraïne was gewoon geen prioriteit voor Xi. In de gezamenlijke verklaring die Poetin en Xi tijdens de Olympische Spelen aflegden, wordt benadrukt dat ze andere waarden aanhangen dan het Westen en dat ze gemeenschappelijke belangen hebben in een multipolaire wereldorde. Weliswaar worden daarin China’s problemen zoals Taiwan genoemd, maar Oekraïne wordt niet eens ter sprake gebracht.

Dus, hoeveel China ook van tevoren wist, deze oorlog brengt het land in een paradoxale situatie. Aan de ene kant moet het Rusland steunen als zijn strategische partner. Anderzijds vreest het voor verstoring van de economische banden met Europa en de VS.

Daarom heeft China geprobeerd een evenwicht te vinden tussen politieke steun aan Rusland en heeft het opgeroepen tot een of andere regeling om een voortijdige breuk in zijn economische betrekkingen met het Westen te voorkomen. Dat evenwicht zal moeilijk te handhaven zijn.

De imperialistische rivaliteit tussen de VS, Rusland en China zal dus de structuren en verhoudingen van het mondiale kapitalisme, die sinds de jaren negentig zijn ontwikkeld, ontwrichten.

De regering-Biden probeert deze rivaliteit te framen als een strijd tussen het zogenaamde democratische Westen en zijn autoritaire tegenstanders – Rusland en China. Het klinkt als Samuel Huntington’s argument dat dit inter-imperialistische conflict wordt aangedreven door de botsing tussen beschavingen. Wat is het probleem met dat denkkader?

Toen Samuel Huntington deze zienswijze naar voren bracht, stelde hij dat de scheidslijnen tussen staten niet het resultaat waren van geschiedenis en politiek, maar wezenlijke verschillen uitdrukten. Sommige staten waren van nature democratisch en andere waren autoritair. Dat waren onveranderlijke kenmerken.

Het is een uiterst reactionair standpunt, maar wel een standpunt dat diep geworteld is in de ideologie van de Koude Oorlog. En het krijgt nu een nieuw gehoor, niet alleen in de VS maar ook in Rusland en China, die een essentialistische manier van denken over geopolitieke rivaliteit delen.

Amerikaanse denkers uit de Koude Oorlog, zoals George F. Kennan, stelden dat de Sovjet-Unie ondemocratisch was, niet vanwege haar politieke geschiedenis, maar omdat ze Russisch was. En Rusland was voorbestemd om een autocratie voort te brengen, ongeacht het politieke regime, tsaristisch of communistisch. Ze stelden dat tegenover de vermeende aanleg van de VS voor democratie.

Dat is de diepere oorsprong van Joe Biden’s idee over de wereldwijde strijd tussen democratie en autoritarisme. Is de regering van de VS werkelijk geïnteresseerd in democratisering in Rusland? Ik denk van niet. Gedurende de laatste dertig jaar steunden ze ondemocratische regimes in Rusland en in alle post-Sovjetlanden die de geopolitieke en economische belangen van Washington dienden.

Daarom telt de VS vele autocratieën zoals Saoedi-Arabië in zijn huidige lijst van bondgenoten. Dat maakt deel uit van zijn lange geschiedenis van steun aan dictaturen in de twintigste eeuw om zijn imperialistische belangen te dienen. Het land was blij democratieën omver te werpen als die zijn belangen in twijfel trokken. Dus, al het gepraat van Biden over democratie tegenover autocratie is een magere dekmantel om krachten te verzamelen ter ondersteuning van het VS-imperialisme.

Dus, als we Huntingtons raamwerk verwerpen, hoe moeten we dan het regime van Poetin begrijpen? Wat is zijn aard, politiek en ideologie? Beschouwt u het als een imperialistische macht? In hoeverre is zijn voortbestaan in gevaar door zijn falen in deze oorlog?

Rusland is zeker een imperialistische macht. We moeten begrijpen dat imperialisme niet alleen een zuiver economisch bepaalde logica van het kapitalisme is. Er is nog een andere dimensie van het imperialisme, die David Harvey een territoriale logica noemt. Rusland is aan beide onderhevig en ze zijn diep met elkaar verweven.

Russische staatsbedrijven als Gazprom zijn nauw verbonden met deze territoriale logica. Ze moeten zich verzekeren van grondgebied voor de winning en van politieke deals met staten voor het transport van hun olie en gas via pijpleidingen. Ruslands staatskapitaal en fossiel kapitaal, en hun logica van territoriaal en economisch imperialisme, zijn zo diep geïntegreerd dat het onduidelijk is welk van de twee een instrument van de ander is.

Poetin heeft ze in zijn regime samengesmolten. Maar het is een vergissing om zijn regime louter als staatskapitalistisch te zien. Terwijl hij het fossiele kapitaal in handen van de staat concentreerde omdat dat zowel winstgevend als strategisch belangrijk was, privatiseerde hij bijna al het andere, met name de sociale voorzieningen zoals de gezondheidszorg.

Ideologisch gezien heeft het regime van Poetin zich in de afgelopen twintig jaar ontwikkeld. In het eerste decennium was het vooral apolitiek en technocratisch van aard en legde het de basis voor zijn specifieke combinatie van staatskapitalisme en neoliberalisme. In het tweede decennium ontwikkelde het zich tot een veel meer ideologisch-nationalistische en autoritaire vorm.

Dat was grotendeels een reactie op de democratische protesten in Rusland tegen de terugkeer van Poetin aan de macht bij de verkiezingen van 2012. De Maidan-opstand van 2014 versterkte Poetins omslag naar antirevolutionair nationalisme. Hij begon te beargumenteren dat de staat zich moet verdedigen tegen een regimeverandering. Hij gebruikte deze ideeën om de annexatie van de Krim en de zogenaamde volksrepublieken in Donbas te rechtvaardigen.

Hij begon ook het idee van een ‘Russische wereld’ te cultiveren, waardoor het bestaan van alle post-Sovjetstaten, niet alleen van Oekraïne, in twijfel werd getrokken. Volgens dit concept zouden de grenzen van Rusland die van zijn oude rijk moeten zijn en zich moeten uitstrekken tot alle post-Sovjetstaten met een grote Russischtalige bevolking. Hij beschouwt alle Russischtaligen in deze staten als gegijzelden die gered moeten worden door Russische interventie en annexatie.

Daarom was ik tegen de annexatie van de Krim, ondanks het feit dat het grootste deel van de bevolking er blij mee was. Het schept een precedent voor de annexatie van andere landen. Als die logica eenmaal is aanvaard, is het moeilijk om tegen verdere Russische expansiedrift te pleiten. Het zette Poetin op het spoor van wat we nu zien – de verovering en onderwerping van Oekraïne als een Russische semi-kolonie.

Tijdens dit laatste decennium begon Poetin ook de zogenaamde traditionele waarden te verkondigen. Hij blies een stroming van negentiende-eeuws conservatief Russisch denken nieuw leven in, die het Westen aanzag voor ideeën die een bedreiging vormden voor een goddelijk gewijde menselijke natuur. Voor Poetin was de Russische staat het laatste bolwerk ter verdediging van de traditionele christelijke waarden, met name het gezin.

Dat bracht hem ertoe een propagandakruistocht te beginnen tegen LHBT-mensen, feminisme en liberalisme. Deze kruistocht is geen marginaal project, maar staat centraal in zijn hele staats- en ideologische project. Hij hoopte deze zogenaamde traditionele waarden te gebruiken om zijn aanhangers samen te brengen en een antwoord te bieden op hun wanhoop en gevoel van leegte te midden van de ongelijkheden in het neoliberale Rusland.

In veel opzichten volgde Poetin het scenario van extreem-rechts in de VS. Zijn adviseurs bestudeerden de Republikeinse Partij en haar strategieën van ‘culturele oorlogen’, zoals die werden gevoerd door Ronald Reagan en anderen. Dat was de ideologische basis van de vreemde bromance tussen Trump en Poetin.

Het regime is de afgelopen tien jaar geconfronteerd met golven van oppositie. Wat is het patroon en de samenstelling van deze protesten, met name de meest recente onder leiding van Alexei Navalny?

Navalny heeft in de afgelopen tien jaar een liberale oppositie tegen Poetin gesmeed. Zijn politieke aard is in die periode veranderd. Hij werd zo succesvol, ondanks het feit dat zijn beweging een minderheid vormde, omdat hij de politisering van jonge mensen aanboorde.

Hij veranderde de aard van de vroegere pro-Westerse liberale ideeën in Rusland. Navalny besefte dat het Russische liberalisme van de jaren negentig, dat een shocktherapie van de vrije markt voorstond, een ramp was. Hij nam afstand van dit neoliberalisme en eiste democratische hervormingen tegen het regime. Dat sprak de middenklasse aan.

Later breidde hij zijn kritiek op het regime uit door aandacht te vragen voor sociale en economische gelijkheid. Hij stelde de rijkdom van Poetin, zijn paleis, de corrupte en rijke staatsbureaucratie, en de oligarchen en hun banden met het regime aan de kaak.

Hij bleef herhalen dat het obsceen was dat ze in zulke luxe konden leven in een arm land waar tientallen miljoenen Russen dichtbij of onder de armoedegrens leven. Navalny’s populistische combinatie van liberale ideeën over democratie met kritiek op sociale gelijkheid sloeg aan bij radicaliserende jongeren en arbeiders.

Het andere element van Navalny’s aanpak was zijn vriendschappelijke omgang met de Communistische Partij. Ondanks de loyaliteit van de communistische leiding aan het Kremlin, blijft de partij de enige legale oppositiekracht in het land. Navalny pleitte ervoor tactisch op hen te stemmen in plaats van op Poetins partij, Verenigd Rusland.

Navalny’s aanhangers aanvaardden deze aanpak zonder zich illusies te maken over de communisten. Ze stemden op de partij om zich te verzetten tegen Poetin. Als gevolg daarvan hebben sommige leden van de Communistische Partij de afgelopen jaren hun visie op Navalny gewijzigd.

Dat betekent niet dat Navalny links is geworden of dat hij de Communistische Partij wilde omvormen. Het betekent dat Navalny begreep dat links een belangrijk en noodzakelijk onderdeel moet zijn van de democratisering van het land.

Dat is een positieve ontwikkeling. Ik denk dat het mogelijk is dat links zich in het Rusland van na Poetin hergroepeert in een brede linkse partij met de gezonde elementen van de Communistische Partij, activisten van de Navalny-beweging en anti-oorlog activisten. Vooral naarmate de huidige pro-oorlog consensus door de harde realiteit wordt verstoord, zal er een groeiende ruimte ontstaan voor een herlevende democratische en egalitaire beweging en -partij.

Tenslotte nog iets over internationaal links. Sommige delen daarvan hebben Rusland behandeld als onderdeel van de zogenaamde as van verzet tegen het VS-imperialisme en hebben de oorlog in Oekraïne gerechtvaardigd als defensief. Anderen reduceren de oorlog tot een inter-imperialistische oorlog en ontkennen het recht van Oekraïne op zelfbeschikking en verzetten zich tegen het recht van Oekraïne om zich te verzekeren van wapens ter zelfverdediging. Wat is er mis met deze standpunten? Wat zou internationaal links in plaats daarvan moeten doen en naar voren moeten brengen te midden van deze oorlog?

Ik begrijp absoluut niet dat Rusland op de een of andere manier een alternatief zou zijn voor de VS en de neoliberale orde die het heeft geleid. Het regime van Poetin is in hoge mate reactionair. Zijn politieke bezwaren tegen de huidige orde zijn dezelfde als die van Donald Trump in de VS. Stel je voor dat je twintig jaar lang in een land woont dat door Trump wordt geregeerd.

Dat is geen alternatief voor het mondiale kapitalisme! Donald Trump was heel kritisch over globalisering, maar op nationalistische en kapitalistische gronden en die zijn geen oplossing voor de problemen van wie dan ook waar dan ook. Poetin biedt geen ander alternatief dan autoritair, imperialistisch nationalisme.

Het idee dat Rusland een alternatief biedt voor het imperialisme van de VS is al even verdacht. Men had kunnen stellen dat de Sovjet-Unie [in het verleden] een alternatief bood voor het door de VS gedomineerde kapitalisme en imperialisme. Het bood enige steun aan de bevrijdingsstrijd. Maar dat is verleden tijd.

Het Rusland van Poetin biedt nu geen progressief model dat aantrekkelijk is voor een echte bevrijdingsbeweging waar ook ter wereld. Het is voor geen enkel land in de post-Sovjet-regio aantrekkelijk. Het is niet aantrekkelijk voor het volk van Oekraïne. En het is zeker niet aantrekkelijk voor mensen in de VS of in West-Europa.

Ik ben het ook niet eens met degenen ter linkerzijde die de oorlog in Oekraïne reduceren tot slechts een inter-imperialistisch conflict tussen de VS/NAVO en Rusland. Het grootste probleem is dat dit concept gebaseerd is op de ontkenning van de subjectiviteit en de zelfstandigheid van onderdrukte landen. Dat is de benadering van Poetin. Het behandelt dergelijke landen als louter pionnen zonder eigen belangen en capaciteiten in een strijd voor bevrijding.

Bovendien imiteert het concept Poetins idee dat er slechts een paar echte naties zijn met echte historische legitimiteit en echte veiligheidszorgen, zoals de VS, China, Duitsland en Rusland. De rest ziet hij als neplanden. Ze zijn geen subjecten van de geschiedenis, maar objecten van geschiedenis en geopolitiek, de werktuigen van iemand anders. Voor Poetin zijn dat onder meer de Baltische staten, Polen en Oekraïne.

Deze manier van denken is precies de ideologie van het imperialisme aan het begin van de twintigste eeuw. Links moet een dergelijk denken verwerpen. In het begin van de twintigste eeuw was internationaal links veel duidelijker over de manier waarop verzet tegen alle imperialismen kon worden gecombineerd met de erkenning van het recht op zelfbeschikking van onderdrukte naties.

Ze erkenden de subjectiviteit, de zelfstandigheid en het recht op zelfbeschikking van zwakkere en onderdrukte naties, zelfs die welke geleid werden door niet-socialistische krachten. Ze zijn veel progressiever dan de zogenaamde veiligheidsbelangen van welke imperialistische mogendheid dan ook. Links moet echt terug en Lenin’s geschriften over de nationale kwestie lezen.

Ik denk dat links vandaag de dag terug moet keren naar een internationalisme dat nu grotendeels verloren is gegaan. De internationale solidariteit van de onderdrukten is onverenigbaar met de pseudo-‘anti-imperialistische’ houding van ‘de vijand van mijn vijand is mijn vriend’. De langdurige rechtvaardiging van Poetin door een deel van Amerikaans links en de herhaling van propagandapunten van het Kremlin over het ‘nazistische’ regime in Kiev, heeft de geloofwaardigheid van veel Oekraïense en Russische activisten ondermijnd.

Links in de VS zou zich nu moeten concentreren op het feit dat de Amerikaanse regering ook verantwoordelijk is voor deze oorlog – onder meer door te weigeren Oekraïne duidelijke veiligheidsgaranties te geven. Ze zou ook moeten eisen dat Biden de buitenlandse schulden van Oekraïne kwijtscheldt en Oekraïense vluchtelingen opneemt. Zolang dat niet gebeurt, lijkt alle anti-Poetin retoriek van de Amerikaanse regering op puur cynisme.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Spectre. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.