Η επαναστατική αριστερά στη Ρωσία για την αντίσταση στα μετόπισθεν

Ο βάναυσος επιθετικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας αλλάζει επίσης μόνιμα τη ρωσική κοινωνία. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης αναφέρονται στον ρωσικό νόμο για τα μέσα ενημέρωσης, ο οποίος καθιερώνει με επιτυχία τις επίσημες αφηγήσεις για τον πόλεμο ως τη μόνη θέση του δημόσιου λόγου.

• Πώς πρέπει όμως να ερμηνεύσουμε τη λογοκρισία και το μπλοκάρισμα των μέσων ενημέρωσης που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, καθώς και τη φυλάκιση και τη μερική καταδίκη αντιπολεμικών ακτιβιστών;
• Πού επηρεάζει η καταστολή την αντίσταση;
• Αποτελεί έκφραση μιας συνολικής διαδικασίας μετασχηματισμού της ρωσικής κοινωνίας;
• Ποιες προοπτικές προκύπτουν από αυτό;

Μιλήσαμε με μέλη του Ρωσικού Σοσιαλιστικού Κινήματος (RSD) και τους ρωτήσαμε πώς η επαναστατική αριστερά στη Ρωσία κατατάσσει την τρέχουσα κρίση και πώς την αντιμετωπίζει με ακτιβιστικούς όρους.

Το RSD πρεσβεύει έναν δημοκρατικό επαναστατικό σοσιαλισμό και εκπροσωπεί οικοσοσιαλιστικές θέσεις. Στόχος του είναι να οικοδομήσει ένα ευρύ μαζικό κίνημα ταξικής αλληλεγγύης, φέρνοντας κοντά αριστερούς, συνδικαλιστές, φεμινιστές και οικολογικούς ακτιβιστές για να αγωνιστούν για μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στο σύστημα Πούτιν, με ελευθερία στη βάση της δημόσιας ιδιοκτησίας και της πολιτικής αυτοδιαχείρισης. Για το σκοπό αυτό, το RSD συνεργάζεται στενά με νέα συνδικάτα, ασκεί ακτιβισμό στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και συμμετέχει επίσης σε διαμαρτυρίες και σε πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Η συνέντευξη με το RSD δόθηκε στον João Woyzeck (BFS/MPS Ζυρίχης)- από το antikap

Εισαγωγικά για τους όρους της πολιτικής σήμερα

Στις 4 Μαρτίου 2022, η Δούμα και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πέρασαν μια σημαντική τροποποίηση του ρωσικού ποινικού κώδικα (άρθρο 207.3) και του κώδικα διοικητικών παραβάσεων (άρθρο 20.3.3). Έτσι, καθίστανται ποινικά κολάσιμα: μια δημόσια τοποθέτηση ότι το καθεστώς ευθύνεται για την παραπληροφόρηση σχετικά με τη λεγόμενη «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» (ή που περιλαμβάνει λέξεις όπως πόλεμος, εισβολή, επίθεση), η υποτιθέμενη δημόσια απαξίωση των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων (επίσης και μέσω μη συντονισμένων δημόσιων δράσεων διαμαρτυρίας), καθώς και το αίτημα για κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Η ποινή μπορεί να κυμαίνεται από 700.000 ρούβλια έως 3 χρόνια φυλάκισης. Εάν οι πράξεις αυτές διαπράχθηκαν από επίσημη θέση ή από ιδεολογική έχθρα, η ποινή μπορεί να αυξηθεί, ακόμη και σε 10 χρόνια φυλάκιση ή σε πρόστιμο 3 εκατομμυρίων ρουβλίων1.

Η κρατική υπηρεσία για την εποπτεία των μέσων ενημέρωσης και των επικοινωνιών, Roskomandzor, απειλεί τα μέσα ενημέρωσης με απογόρευση ή δικαστική δίωξη για ρεπορτάζ που έρχονται σε αντίθεση με το κρατικό δόγμα. Τα μέσα ενημέρωσης που αρνούνται να εκφοβιστούν μπλοκάρονται με συνοπτικές διαδικασίες. Στις 27 Φεβρουαρίου, εξαπολύθηκε ένα πραγματικό κύμα απαγορεύσεων (Current Time, Krym.Realii, The New Times, το διαδικτυακό φοιτητικό περιοδικό DOXA, Taiga.Info κ.λπ.). Το ρωσικό καθεστώς δεν έχασε επίσης την ευκαιρία να μπλοκάρει τα σημαντικότερα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, το Radio Moskvi και τον τηλεοπτικό σταθμό Doshd. “Διέδιδαν μηνύματα από εξτρεμιστικές ομάδες”, όπως ειπώθηκε2! Μετά από επανειλημμένους κρατικούς εκφοβισμούς, η 19χρονη Novaya Gazeta ανέστειλε επίσης την έκδοσή της μέχρι νεωτέρας3. Εν τω μεταξύ, περισσότεροι από 1.500 ιστότοποι ή σύνδεσμοι έχουν μπλοκαριστεί4.

Η ολοκληρωτική κυριαρχία του δημόσιου λόγου επεκτείνεαι και στην εκπαίδευση: τα σχολεία της 7ης-11ης τάξης έλαβαν εγχειρίδια για την πραγματοποίηση ενός μαθήματος κοινωνικών σπουδών σχετικά με την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» την 1η Μαρτίου5, τα πανεπιστημιακά και κολεγιακά ιδρύματα συνεχίζουν να πραγματοποιούν παρουσιάσεις σχετικά με τον γεωπολιτικό «προσανατολισμό» των νέων ενηλίκων6.

Αντικυβερνητικές ειδησιογραφικές υπηρεσίες όπως το OVD-Info, μέσω telegram -οι τελευταίες ανεξάρτητες ρωσικές πηγές ειδήσεων μετά το μπλοκάρισμα των αντικυβερνητικών μέσων ενημέρωσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram- αναφέρουν αιφνιδιαστικές έρευνες σε σπίτια (είτε για εκφοβισμό είτε για κατάσχεση πληροφοριών), συλλήψεις και μερικές φορές κατηγορίες για συμμετοχή σε διαδηλώσεις, απολύσεις και αποβολές από το πανεπιστήμιο για αντιπολεμικό ακτιβισμό. Επιπλέον, ο κατάλογος των φερόμενων ως “ξένων πρακτόρων” -δημόσια πρόσωπα που δεν είναι αρεστά στο κράτος, όπως δημοσιογράφοι και ιστορικοί- αυξάνεται7. Από τις 16 Μαΐου, το OVD-Info έχει ήδη καταγράψει 15.443 συλλήψεις για αντιπολεμικές δράσεις από την αρχή του πολέμου8.

Το RSD ζητά τώρα την απελευθέρωση της αντιπολεμικής ακτιβίστριας Aleksandra Skochilenko, που έχει προφυλακιστεί και παρενοχλείται συστηματικά. Αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και δέκα ετών. Και όλα αυτά επειδή έβαλε αντιπολεμικές ετικέτες σε καταστήματα. Αρκετός λόγος για το καθεστώς Πούτιν να την κατηγορήσει για “ψευδείς ειδήσεις”, σχετικά με τον ρωσικό στρατό, με κίνητρο το πολιτικό μίσος9.

Το RSD ζητά σήμερα την απελευθέρωση της αντιπολεμικής ακτιβίστριας Aleksandra Skochilenko,Αυτή τη στιγμή υφίσταται συστηματική παρενόχληση στην προδικαστική κράτηση. Αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και δέκα ετών. Και όλα αυτά επειδή έβαλε αντιπολεμικές ετικέτες στα καταστήματα. Αρκετός λόγος για το καθεστώς Πούτιν να την κατηγορήσει για ψευδείς δηλώσεις σχετικά με τον ρωσικό στρατό με κίνητρο το πολιτικό μίσος. Πηγή: κανάλι Telegram RSD.

Η βίαιη διάλυση συτηματικά των αντιπολεμικών διαδηλώσεων από τα ΜΑΤ ή την ειδική μονάδα OMON, που υπάγεται απευθείας στο Υπουργείο Εσωτερικών, καθιστούν πρακτικά αδύνατες τις μαζικές συγκεντρώσεις. Παρ’ όλα αυτά, εκατοντάδες φωτογραφίες από τις λεγόμενες “μοναχικές ολονυκτίες”, δηλαδή από θαρραλέους ακτιβιστές που επιδεικνύουν ένα φυλλάδιο ή μια αφίσα με συνθήματα όπως “Ο Πούτιν πρέπει να παραιτηθεί” σε δημόσιους χώρους, για να καταγραφούν και από τα μέσα ενημέρωσης, πριν τους πιάσουν οι αρχές ασφαλείας και τους πετάξουν σε φορτηγά, κυκλοφορούν κάθε εβδομάδα στα κανάλια telegram των αντιφρονούντων.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη Φεμινιστική Αντιπολεμική Αντίσταση (FAR), η οποία έβαλε γυναίκες να τοποθετήσουν λουλούδια με μπλε-κίτρινες ή πράσινες (σύμβολο αντιπολεμικής διαμαρτυρίας) κορδέλες σε πολεμικά μνημεία σε διάφορες ρωσικές πόλεις στις 8 Μαρτίου10[10] ή να τοποθετήσουν περισσότερους από 250 σταυρούς στη μνήμη των 5.000 δολοφονημένων αμάχων στη Μαριούπολη της Ουκρανίας στις 3 Απριλίου. Η FAR είναι έτσι ένα επιτυχημένο παράδειγμα να ξεπεραστεί η απομόνωση που επιβάλλεται και να αντισταθμιστεί η έλλειψη μαζικών συγκεντρώσεων μέσω του συντονισμού ορατών δράσεων διαμαρτυρίας11!

Δεδομένου ότι οι άνθρωποι στη Ρωσία δεν μπορούν πλέον να συγκεντρώνονται, σκέφτονται διάφορους δημιουργικούς τρόπους για να διατηρήσουν τις αντιπολεμικές και αντικυβερνητικές θέσεις παρούσες στο δημόσιο χώρο:

Μερικοί φέρνουν τις δικές τους ετικέτες τιμών στα σούπερ μάρκετ, όπου αντί για τις πληροφορίες για τις τιμές υπάρχουν πληροφορίες για τον πόλεμο. Η φεμινιστική αντιπολεμική αντίσταση, για παράδειγμα, γράφει πάνω σε χαρτονομίσματα, που περνούν από τα χέρια όλων, συνθήματα που επικρίνουν τον πόλεμο ή πληροφορίες για τον επιθετικό πόλεμο. Πράσινες κορδέλες κρέμονται από όλα τα μέρη, από κλαδιά μέχρι μπάρες. Η τοποθέτηση ή η χρήση πράσινων κορδελών έχει γίνει ένα είδος απρόβλεπτης και στιγμιαίας κινητοποίησης, που αναδύεται αυθόρμητα, εξαπλώνεται και επανεμφανίζεται ξανά και ξανά.

Οι αντιπολεμικοί ακτιβιστές προσπαθούν με τους πιο δημιουργικούς τρόπους να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις του αυταρχικού καθεστώτος.Οι ψεύτικες ετικέτες τιμών διαδίδουν πληροφορίες που είτε δεν είναι πλέον ελεύθερα διαθέσιμες στη Ρωσία είτε παραποιούνται.Παράδειγμα: “Ο ρωσικός στρατός βομβάρδισε με οβίδες μια καλλιτεχνική σχολή στη Μαριούπολη, όπου κρύβονταν περίπου 400 άνθρωποι”

Οι αντιπολεμικοί ακτιβιστές προσπαθούν με τους πιο δημιουργικούς τρόπους να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις του αυταρχικού καθεστώτος. Οι ψεύτικες ετικέτες τιμών διαδίδουν πληροφορίες που είτε δεν είναι πλέον ελεύθερα διαθέσιμες στη Ρωσία είτε παραποιούνται. Παράδειγμα: “Ο ρωσικός στρατός βομβάρδισε με οβίδες μια καλλιτεχνική σχολή στη Μαριούπολη, όπου κρύβονταν περίπου 400 άνθρωποι”12.

Τέτοιες και παρόμοιες δράσεις διαμαρτυρίας θεωρούνται ήδη ότι δυσφημούν τον ρωσικό στρατό και μπορούν να οδηγήσουν σε συλλήψεις ή καταδίκες13[12].

Φυσικά, τέτοιες αποκεντρωμένες, ασυντόνιστες και σιωπηλές δράσεις διαμαρτυρίας δεν έχουν παρουσία που να κατακλύζουν όλο τον χώρο. Ωστόσο, συμμετέχουν στο δημόσιο χώρο με θέσεις που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση.

Θέλαμε να μάθουμε πώς άλλαξε η ζωή ενός προοδευτικού και αντικυβερνητικού ακτιβιστή μετά τις 24 Φεβρουαρίου και ποιες προοπτικές επιτρέπει η ανάλυση της κατάστασης μέσα στον αυταρχικό εναγκαλισμό του Πούτιν. Η συνέντευξη με το RSD είναι μια προσπάθεια να αποκτήσουμε μια εικόνα της αντίστασης στα μετόπισθεν, πίσω από το μέτωπο του Πούτιν.

Σημειώσεις εισαγωγής

1“2022 Νόμοι που θεσπίζουν λογοκρισία κατά του πολέμου και απαγορεύουν τις αντιπολεμικές δηλώσεις και τις εκκλήσεις για κυρώσεις”. Βλ.: https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_fake_news_laws (10.04.2022).

2Βλ.: https://ovdinfo.org/articles/2022/03/02/zayavlenie-ovd-info-v-svyazi-s-blokirovkami-smi (02.03.2022).

3Βλ.: https://www.fontanka.ru/2022/03/28/70537676/ (28.03.2022).

4Βλ.: https://roskomsvoboda.org/post/ban-1500-ssylok/ (01.04.2022).

5Βλ.: https://zona.media/article/2022/02/28/propaganda-lessons (28.02.2022).

6Βλ.: https://news.doxajournal.ru/novosti/vuzy-okazyvayut-davlenie-na-studentov-iz-za-vojny-s-ukrainoj-hronika/?utm_source=tg&utm_medium=soc&utm_campaign=v-sankt-peterburgskom-gosudarstvennom-in&utm_content=59739034 (τελευταία ενημέρωση: 25.02.2022).

7Βλ.: https://www.sibreal.org/a/minyust-priznal-inoagentami-zhurnalistov-dozhdya-the-bell-i-istorika-evgeniya-ponasenkova/31781857.html (01.04.2022).

8Βλ: https://ovdinfo.org/ (προς ενημέρωση).

9Πηγή: κανάλι telegram του RSD.

10Βλ.: https://www.themoscowtimes.com/2022/03/09/russia-default-on-debt-is-imminent-fitch-a76833 (09.03.2022).

11Βλ.: https://www.themoscowtimes.com/2022/04/05/russian-activists-find-ways-to-protest-despite-the-bans-a77213 (05.04.2022).

12Πηγή: https://theins.ru/news/249948 (03.04.2022).

13Βλ.: https://semnasem.org/articles/2022/04/05/tihij-protest-kak-zhiteli-regionov-bez-slov-reagirovali-na-sobytiya-v-ukraine (05.04.2022).

Συνέντευξη με το RSD

Ένα τμήμα του αριστερού τύπου στη Δύση δεν δίνει φωνή στη ρωσική και στην ουκρανική αριστερά επειδή η ρωσική και η ουκρανική αριστερά αρνούνται να υιοθετήσουν ουδέτερη θέση στον πόλεμο, αρνούνται να τον χαρακτηρίσουν «ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση» και πιέζουν τη διεθνή αριστερά για πιο ενεργή υποστήριξη της Ουκρανίας. Παρόλο που η δυτική αριστερά δεν συμφωνεί απαραίτητα με μια τέτοια αντίληψη, όμως θα ήταν αποικιοκρατική μια στάση που θέλει να φιμώσει τη ρωσική και την ουκρανική αριστερά […].

Ανάπτυξη της κοινωνίας

João Woyzeck (BFS Ζυρίχης): Τι περιμένουν οι άνθρωποι στη Ρωσία που επικρίνουν το καθεστώς Πούτιν από μια αποχώρηση από την Ουκρανία ή μια ήττα στον πόλεμο; Υπάρχει ένα (πρόσφατα) αφυπνισμένο πνεύμα αισιοδοξίας ή μια ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον;

RSD: Δεν βλέπω καμία αισιοδοξία για μια πιθανή απόσυρση ή ήττα. Αντιθέτως, η διάθεση που επικρατεί είναι μάλλον αρνητική. Παρόλο που μια πιθανή ήττα ή υποχώρηση θα μπορούσε κάλλιστα να προκαλέσει το καθεστώς.

Είναι αλήθεια ότι τα αυταρχικά καθεστώτα τείνουν να καταρρέουν μετά από βαριές στρατιωτικές ήττες. Ωστόσο, για να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που δημιουργούνται από τις στρατιωτικές ήττες, θα πρέπει να υπάρχει ένας ορισμένος βαθμός αντιπολιτευτικών οργανωτικών δομών και πόρων στο εσωτερικό της χώρας.

Επιπλέον, τα αυταρχικά καθεστώτα τείνουν να γίνονται ιδιαίτερα βίαια όταν αμφισβητούνται υπαρξιακά ή όταν βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η Ρωσία βιώνει ήδη εδώ και αρκετό καιρό ένα κύμα αυξανόμενης καταστολής.

Εάν το καθεστώς υποστεί ήττα στον πόλεμο ή αναγκαστεί να υποχωρήσει, αυτό θα οδηγήσει πιθανότατα σε μια αυξημένη αντίληψη απειλής στο εσωτερικό για το κυβερνόν καθεστώς, η οποία θα εντείνει περαιτέρω την καταστολή.

Ταυτόχρονα, η οργανωμένη αντιπολίτευση, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την κρίση προς όφελός της, καταστέλλεται συστηματικά εδώ και χρόνια. Σίγουρα, ο συνδυασμός στρατιωτικής ήττας, κυρώσεων, εντάσεων στο εσωτερικό της ελίτ και πίεσης από την αντιπολίτευση θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν βαθμό πολιτικής αστάθειας που θα έκανε την αλλαγή του καθεστώτος να φαίνεται πιθανή. Αλλά ακόμη και αν αυτό συμβεί, είναι πιθανό να ακολουθήσει ακόμη πιο βίαιη καταστολή.

Ένα πράγμα δεν πρέπει να ξεχνάμε. Ό,τι κι αν συμβεί ως αποτέλεσμα της απόσυρσης, ο κόσμος γνωρίζει ότι το καθεστώς έχει ήδη προκαλέσει τεράστια ζημιά στην Ουκρανία, αλλά και στην ίδια του τη χώρα. Η ζημιά αυτή έχει ήδη γίνει και ακόμη και μια ενδεχόμενη αλλαγή καθεστώτος, όσο πιθανή και αν είναι, δεν μπορεί να την αναιρέσει.

Ερ.: Ορισμένοι αντικυβερνητικοί παρατηρητές στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του RSD, φοβούνται ότι η Ρωσία θα μπορούσε να βυθιστεί στον φασισμό. Μπορείτε να περιγράψετε τις τάσεις που θεωρείτε φασιστικές;

RSD: Κατά τη γνώμη μας, η Ρωσία εισέρχεται σε φάση εκφασισμού.

Με τη σημερινή κατάσταση, πρέπει να πούμε ότι τα εγκλήματα πολέμου1[13] που ήρθαν στο φως με την απώθηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Μπούτσα πρέπει ίσως να ιδωθούν κάτω από ένα νέο, πιο σκοτεινό, πρίσμα. Στο ρωσικό περιοδικό RIA Novosti2, που ανήκει στην κρατική Rossiya Sevodnyaging, ο Τιμοφέϋ Σεργιέϊτσεφ, ένας Ρώσος πολιτικός στρατηγικός αναλυτής και αρθρογράφος, προχώρησε ήδη ένα βήμα παραπέρα στη διαμόρφωση του λόγου για τον επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ο Σεργιέϊτσεφ δεν προσέφερε απλώς μια εναλλακτική αφήγηση, για να δικαιολογήσει την επίθεση ως απελευθέρωση της Ουκρανίας, αλλά δικαιολόγησε εγκλήματα πολέμου κατά της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, εξήγησε ότι η πλειονότητα της Ουκρανίας και του πληθυσμού της είναι ναζιστές και επομένως δεν είναι πλέον ζήτημα απελευθέρωσης του ουκρανικού λαού από τους ναζιστές καταπιεστές του. Η πραγματική “αποναζιστικοποίηση θα είναι αναπόφευκτα απο-ουκρανοποίηση”. Το αφήγημα της αποναζιστικοποίησης δεν χρησιμοποιείται πλέον για να δικαιολογήσει μια στρατιωτική επίθεση, αλλά για να εξευτελίσει τον ουκρανικό πληθυσμό.

Για να έρθουμε στο πραγματικό ερώτημα: Όταν μιλάμε για εκφασισμό της Ρωσίας, είναι σημαντικό να μη σκεφτόμαστε υπερβολικά τον κλασικό φασισμό της δεκαετίας του 1920 και του 1930 στη Γερμανία και την Ιταλία. Είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε τις σημερινές εξελίξεις της κυβέρνησης με την έννοια του μεταφασισμού, όπως την όρισε ο Enzo Traverso3. Σύμφωνα με αυτήν, δεν πρόκειται για ένα μαζικό κίνημα από τα κάτω και έξω από τη θεσμοθετημένη πολιτική που θα επιδίωκε να καταλάβει και να ανατρέψει το κράτος. Ο μεταφασισμός δεν έχει σημαντική μαζική βάση και του λείπει επίσης η ανατρεπτική στιγμή. Πρόκειται για εκφασισμό εκ των άνω και εκ των έσω της θεσμοθετημένης πολιτικής.

Στην πραγματικότητα, το ρωσικό καθεστώς είναι αποκομμένο από τα αυτοοργανωμένα κινήματα του πληθυσμού.

Μπορεί κανείς να παρατηρήσει πως το καθεστώς καταστέλλει ακόμη και ακροδεξιές εξωκοινοβουλευτικές οργανώσεις που υποστηρίζουν τον επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας, επειδή φοβάται ότι αυτές θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τον έλεγχό του.

Ερ.: Λέτε ότι δεν πρόκειται για την επιστροφή του κλασικού φασισμού. Γιατί δεν μιλάτε απλώς για αυταρχισμό; Με άλλα λόγια, τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη μεταφασιστική εξέλιξη στη Ρωσία και τη διαφοροποιεί από άλλα αυταρχικά καθεστώτα;

RSD: Ασφαλώς βρίσκουμε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που περιγράφει ο Enzo Traverso: Υπεράσπιση των φαντασιακών παραδοσιακών αξιών, επιστροφή σε ένα προστατευτικό έθνος-κράτος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, ένα είδος οικονομικού φιλελεύθερου κοινωνικού δαρβινισμού.

Προηγουμένως υπήρχαν κάποιες περιορισμένες σφαίρες της κοινωνίας όπου ο πληθυσμός που μπορούσε κάπως ελεύθερα να εκφραστεί. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι η μετάβαση από μια αυταρχική μορφή διακυβέρνησης σε μια ολοκληρωτική μορφή διακυβέρνησης: κάθε άποψη που αποκλίνει από την επίσημη προπαγάνδα ποινικοποιείται.

Ταυτόχρονα, όμως, το ίδιο καθεστώς είναι ιδεολογικά πολύ εκλεκτικό και δεν προσφέρει καμία δομημένη ιδεολογία. Οι πνευματικές ρίζες του σημερινού καθεστώτος είναι ένα σημαντικό και περίπλοκο ζήτημα που χρήζει λεπτομερέστερης επεξεργασίας.

Ωστόσο, και ο ορισμός του Karl Polanyi4 για τον κλασικό φασισμό μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον μεταφασισμό του καθεστώτος Πούτιν. Είναι, κατά μία έννοια, ένα αντανακλαστικό του καπιταλισμού υπό απειλή. Ο Polanyi περιέγραψε τον καπιταλισμό ως λανθάνοντα φασιστικό. Έχει μια εγγενή αντίφαση, καθώς η εξισωτική υπόσχεση για ίσα πολιτικά δικαιώματα βρίσκεται σε ένταση με τα ταξικά προνόμια που συνδέονται με ένα σύστημα προσωπικού κέρδους.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο εκφασισμός του ρωσικού καθεστώτος δεν εμφανίζεται ως μια ξαφνική ρήξη, αλλά ως η δραματική εντατικοποίηση της ύπαρξης ενός πολιτικού συστήματος που κυριαρχεί στη Ρωσία από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η εσωτερική ρωσική και διεθνής κοινωνική απομόνωση του καθεστώτος, καθώς και η αποτυχία του σχεδιαζόμενου γρήγορου πολέμου αστραπιαίας κατάκτησης, έθεσαν το καθεστώς σε άμυνα, γεγονός που με τη σειρά του ενίσχυσε την αντιδραστική διάθεση του συστήματος. Από την πλευρά του, ο ίδιος ο πόλεμος αναπτύχθηκε εν μέρει από το γεγονός ότι η μετάβαση της μετασοβιετικής Ρωσίας στην ελεύθερη αγορά και η συνακόλουθη κοινωνική ατομοποίηση οδήγησαν σε εσωτερικές κρίσεις και το καθεστώς έπρεπε να στρέψει αυτή την κοινωνική σύγκρουση προς τα έξω, μέσω της στρατιωτικής επίθεσης5.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι το καθεστώς έχει έντονο αντιδραστικό και αντεπαναστατικό άρωμα. Το καθεστώς μετασχηματίζεται σήμερα σε ένα σύστημα που στοχεύει στην πλήρη καταστολή της κοινωνίας και συνδέει την καταστροφή όλων των μορφών κοινωνικής αυτοοργάνωσης στη Ρωσία (συνδικάτα, κινήματα βάσης, αριστερές οργανώσεις κ.λπ.) με τη στρατιωτική επιθετικότητα προς τα έξω.

Σε πολιτισμικό επίπεδο, επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί ότι έχει επιτευχθεί μια νέα φάση ή ένταση. Μέχρι τώρα, υπήρχε πάντα η περίπτωση να υπάρχουν ελεγχόμενοι και οριοθετημένοι χώροι εντός της ελεγχόμενης “δημοκρατίας” του Πούτιν. Στη Δούμα υπήρχαν κόμματα μπλοκ που δεν ήταν υποχρεωμένα να συμφωνούν με τον Πούτιν ή το πολιτικό κόμμα “Ενωμένη Ρωσία” σε όλα τα σημεία. Υπήρχαν επίσης συγκεκριμένες κοινωνικές σφαίρες για τους πολίτες όπου μπορούσαν να αρθρώσουν ελεύθερα τον εαυτό τους. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι η μετάβαση από μια αυταρχική μορφή διακυβέρνησης σε μια ολοκληρωτική μορφή διακυβέρνησης: κάθε άποψη που αποκλίνει από την επίσημη προπαγάνδα ποινικοποιείται.

Ερ.: Μιλάτε χρησιμοποιώντας τον Polanyi και τον Traverso για την αντιδραστική αντίδραση από τα πάνω απέναντι σε ένα σύστημα που αποτυγχάνει. Σε ποιο βαθμό αυτός ο εκφασισμός επηρεάζει και άλλους τομείς της ρωσικής κοινωνίας;

RSD: Στην κλασική πολιτική θεωρία, ιδίως στη Χάνα Άρεντ, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα περιγραφή των χαρακτηριστικών του ολοκληρωτισμού που μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα για τη σύγχρονη Ρωσία. Η Άρεντ επισημαίνει ότι ο ολοκληρωτισμός δεν αφορά μόνο την πολιτικοποίηση της κοινωνίας, δηλαδή τη μετατροπή όλων σε πιστούς ναζί, αλλά κυρίως την αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας. Και, αν κοιτάξουμε τη σύγχρονη Ρωσία, παρατηρούμε ότι όλο και περισσότεροι Ρώσοι πολίτες θέλουν να αποφύγουν τις συζητήσεις για τον πόλεμο, να καταπιέσουν τις δικές τους ανησυχίες, να μείνουν έξω από σοβαρές, βαθιές ή δυνητικά αμφιλεγόμενες συζητήσεις με συναδέλφους ή γείτονες. Η προπαγάνδα του καθεστώτος δεν έχει στόχο να προκαλέσει τους ανθρώπους σε πολιτική δέσμευση, αλλά να τους κάνει να φοβούνται τις βαθιές συζητήσεις.

Ερ.: Η ρωσική προπαγάνδα είναι το σύνθημα των μέσων ενημέρωσης αυτή τη στιγμή. Πώς λειτουργεί αυτή η ρωσική προπαγάνδα;

Η επικρατούσα κοινωνική συναίνεση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διαμόρφωση γνώμης. […] Οι δημοσκοπήσεις που δημοσιεύονται επανειλημμένα για να καταδείξουν τη δημοτικότητα του Πούτιν ή τη γενική υποστήριξη στον επιθετικό πόλεμο δείχνουν, για παράδειγμα, ότι κάποιος είναι μόνος με την άποψή του και αποθαρρύνουν τους επικριτές της κοινής γνώμης που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση από το να εκφραστούν ανοιχτά ή να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους που σκέφτονται προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

RSD: Για να κατανοήσουμε την προπαγάνδα του Κρεμλίνου, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρόκειται μόνο για άμεση πειθώ. Η άμεση πειθώ είναι ίσως η λιγότερο αποτελεσματική και λιγότερο σημαντική πτυχή της ρωσικής προπαγάνδας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η υιοθέτηση του περιεχομένου απαιτεί ενεργό γνωστική εμπλοκή. Στις απολυταρχίες, ωστόσο, η παρόρμηση για ενεργή συμμετοχή είναι πολύ μικρότερη. Διότι η βασική εμπειρία στις απολυταρχίες είναι ότι η πολιτική δέσμευση δεν έχει ούτως ή άλλως κανένα αντίκτυπο στη ζωή και δεν επιφέρει καμία αλλαγή. Η προπαγάνδα παράγει πολιτική μη συμμετοχή -αλλά και ζει από την πολιτική μη συμμετοχή. Συνεπώς, η προπαγάνδα δεν είναι τόσο ότι πείθει, όσο κυρίως ότι δημιουργεί πολιτικό κυνισμό. Δεδομένου ότι η πολιτική συμμετοχή δεν αποφέρει τίποτα και η πολιτική θεωρείται χειραγωγία, οι άνθρωποι αποπολιτικοποιούνται. Αυτή η παθητικότητα των Ρώσων πολιτών αντικατοπτρίζεται επίσης στον τρόπο με τον οποίο ενεργεί η κυβέρνηση. Το κράτος ενδιαφέρεται περισσότερο για την αποστράτευση παρά για την κινητοποίηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ούτε καν τα αυτοοργανωμένα κινήματα βάσης που υποστηρίζουν την επίσημη αφήγηση δεν είναι ευπρόσδεκτα. Είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Με την προπαγάνδα του, το καθεστώς δεν θέλει τόσο να εδραιώσει τις δικές του απόψεις στο μυαλό των πολιτών, όσο να αποτρέψει τον πληθυσμό από το να γίνει πολιτικά ενεργός, και για αυτό πρέπει να δείξει τι είναι ικανό να κάνει το κράτος, αν χρειαστεί, από άποψη καταστολής.

Το καθεστώς δεν θέλει πραγματικά να πείσει τους απλούς ανθρώπους, αλλά να ενισχύσει τις απόψεις των υποστηρικτών του κράτους ή όσων είναι κοντά στο κρατικό δόγμα.

Το κράτος παρεμβαίνει υποστηρίζοντας ακτιβιστές που ασκούν κριτική στο ΝΑΤΟ ή τη Δύση, για παράδειγμα, με συνεκτικά σχήματα, δηλαδή συμπληρώνοντας τις διάχυτες δυσαρέσκειες ή τις μισοψημένες ιδέες με συγκεκριμένες αφηγήσεις και παρέχοντας τα ρητορικά εργαλεία για να επιχειρηματολογήσουν.

Αν κοιτάξετε τα μέσα επικοινωνίας της προπαγάνδας του Κρεμλίνου, αντιλαμβάνεστε ότι πρόκειται για έναν υβριδικό αγωγό προπαγάνδας: Τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στο διαδίκτυο και οι παραδοσιακές μορφές ειδήσεων, όπως οι εφημερίδες και η τηλεόραση, παίζουν μαζί.

Αυτά τα έμμεσα αποτελέσματα της προπαγάνδας μπορούν επίσης να παρατηρηθούν και στο διαδίκτυο. Τα διαδικτυακά bots δεν χρησιμοποιούνται για άμεση πειθώ, επειδή είναι ούτως ή άλλως σχετικά εύκολο να αναγνωριστούν ως bots: απλώς βελτιώνουν την κατάταξη στις μηχανές αναζήτησης, για παράδειγμα. Εξασφαλίζουν ότι η εγκεκριμένη από το κράτος αφήγηση είναι ταχύτερα προσβάσιμη.

Ούτε τα τρολ δεν έχουν σαν κύριο στόχο να πείσουν τους ανθρώπους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις απόψεις τους. Βρίσκονται εκεί πρώτα απ’ όλα για να παρέχουν θετικά σχόλια για τις επίσημες αφηγήσεις. Ωστόσο, τα τρολ έχουν ως αποτέλεσμα να αποθαρρύνουν άλλους ανθρώπους από το να εκφράζουν τις δικές τους απόψεις -αποθαρρύνουν την κριτική της επίσημης αφήγησης.

Η μηχανή αναζήτησης Yandex, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στη Ρωσία, συμφωνεί επίσης με αυτή τη χειραγώγηση. Το Yandex υποβαθμίζει συστηματικά ορισμένα αποτελέσματα, καθιστώντας πολύ λιγότερο πιθανό από ό,τι στο Google, για παράδειγμα, να βρείτε γρήγορα πληροφορίες σχετικά με διαδηλώσεις ή κριτική στο κράτος.

Η προβολή που δίνεται έτσι σε ορισμένες αφηγήσεις στα διαδικτυακά μέσα συμπίπτει με τις αναπαραστάσεις στα παραδοσιακά μέσα. Μια άλλη σημαντική πτυχή της ρωσικής προπαγάνδας είναι ένα είδος φαινομένου συγχρονισμού. Συγκεντρωτικές ειδήσεις, δηλαδή διαφορετικά μέσα ενημέρωσης (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εφημερίδες, τηλεοπτικά προγράμματα, κ.λπ.) προωθούν (φαινομενικά ανεξάρτητα) την ίδια αφήγηση. Αυτή η φαινομενικά τυχαία σύμπτωση σε διαφορετικά κανάλια επιβεβαιώνει την αξιοπιστία της επίσημης γνώμης για πολλούς ανθρώπους. Στην ψυχολογία, θα μιλούσαμε για “ευρετική συνοχή”: αν κάτι υποστηρίζεται σε όλα τα κανάλια, πρέπει να υπάρχει κάτι σε αυτό! Ιδιαίτερα οι άνθρωποι που δεν αμφισβητούν κριτικά το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης ή δεν γνωρίζουν πραγματικά πού να βρουν εναλλακτικές πληροφορίες, μετρούν την αξιοπιστία με βάση το πόσο τυποποιημένες είναι ορισμένες θέσεις ή αφηγήσεις.

Η επικρατούσα κοινωνική συναίνεση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διαμόρφωση γνώμης. Δηλαδή, τα όρια του τι μπορεί να ειπωθεί στην κοινωνία, η κοινωνικά επιθυμητή άποψη, κατασκευάζονται πολύ έντονα σε αλληλεπίδραση με άλλες θέσεις και με μια τυπική μετριοπάθεια που προτείνεται από αυτές. Οι δημοσκοπήσεις που δημοσιεύονται επανειλημμένα για να καταδείξουν τη δημοτικότητα του Πούτιν ή τη γενική υποστήριξη στον επιθετικό πόλεμο, για παράδειγμα, καταγράφουν τη μοναξιά των ατομικών απόψεων και αποθαρρύνουν τους επικριτές της κοινής γνώμης, που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, από το να εκφραστούν ανοιχτά ή να προσπαθήσουν να επηρεάσουν άλλους.

Οργάνωση και ακτιβισμός

Όταν ο Σεργκέι Ζουκάσοφ, όπως και πολλοί άλλοι ανεξάρτητοι υποψήφιοι, αποκλείστηκε από τις εκλογές του 2019για τη Δούμα της πόλης της Μόσχας,το RSD βγήκε στους δρόμους κατά της λεγόμενης «ελεγχόμενης δημοκρατίας»

Ερ.: Όσον αφορά τον πρακτικό ακτιβισμό του RSD, τι άλλαξε μετά την 24η Φεβρουαρίου; Πώς οργανώνεστε και κινητοποιείστε τώρα;

RSD: Ο σημερινός μας στόχος είναι να συνδεθούμε με οργανώσεις εργαζομένων, φοιτητών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πιστεύουμε ότι αυτή η αποκέντρωση θα αυξήσει την ασφάλεια για το RSD και ταυτόχρονα θα βοηθήσει τους ακτιβιστές μας να κάνουν πραγματικό οργανωτικό έργο.

Ερ.: Όσο παρακολουθούμε τις ειδήσεις από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, μετά τις επιβλητικές μαζικές διαδηλώσεις της 6ης Μαρτίου, υπάρχουν όλο και περισσότερες μοναχικές “αγρυπνίες” ή εμφανίσεις ανθρώπων που κρατούν πλακάτ ατομικά ή σε πολύ μικρές ομάδες, αλλά όλο και λιγότερες μαζικές διαδηλώσεις. Είναι αυτό ένα σημάδι ατομικοποίησης του αντιπολεμικού κινήματος;

RSD: Δεν πρέπει να συγχέουμε την ατομικοποίηση και την αποκέντρωση, καθώς η πρώτη έχει αρνητική χροιά. Υπάρχουν πράγματι λιγότερες συγκεντρώσεις και καμία οργάνωση που να συντονίζει το αντιπολεμικό κίνημα. Και όμως, κάθε μέρα υπάρχουν τόνοι αναφορών από κάθε ρωσική περιοχή, από πολλά πανεπιστήμια και εταιρείες και από μεμονωμένες ιστορίες αντίστασης. Το πιο σημαντικό είναι ότι στις μέρες μας τα πάντα τελικά δημοσιοποιούνται. Για να προωθήσουν τη δημοσιότητα, οι ακτιβιστές μας έχουν δημιουργήσει ένα σοσιαλιστικό κανάλι στο telegram με την ονομασία NEWOJNA [НЕВОЙНА στα ρωσικά, NOTWAR], το οποίο ομαδοποιεί αυτές τις αποκεντρωμένες δράσεις. Ακόμα και αν οι δράσεις παραμένουν ασυντόνιστες, η αίσθηση της συλλογικής σύνδεσης, της μαζικής αντίστασης υπάρχει. Κοιτάξτε μόνο πώς αντέδρασε ο κόσμος στην αντιπολεμική παράσταση της πρώην συντάκτριας του Perwy Kanal (Αγγλικά: First Channel), Μαρίνας Οβσιάννικοβα. Το έκανε μόνη της και παρόλα αυτά προκάλεσε το αίσθημα αλληλεγγύης σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Προκειμένου να προωθήσουν τη δημοσιότητα, οι ακτιβιστές μας έχουν δημιουργήσει ένα σοσιαλιστικό κανάλι τηλεγραφημάτων με την ονομασία NEWOJNA [НЕВОЙНА στα ρωσικά, NOTWAR], το οποίο συγκεντρώνει αυτές τις αποκεντρωμένες δράσεις.

Ερ.: Υπάρχει σήμερα κάποιου είδους έμπρακτη αλληλεγγύη ή συνεργασία με προοδευτικές ομάδες ή ανθρώπους στην Ουκρανία;

RSD: Είμαστε σε συνεχή επαφή με τους Ουκρανούς συντρόφους μας του Sozialnyj Ruch (Κοινωνικό Κίνημα) και εργαζόμαστε για κοινές δηλώσεις και εκδηλώσεις. Κάποιοι σύντροφοί μας που βρίσκονται στην Ευρώπη βοήθησαν να συγκεντρωθούν χρήματα για την ουκρανική αριστερά. Διαδίδουμε επίσης τα κείμενα και τις αναρτήσεις τους στο Facebook, καθώς αυτό είναι ζωτικής σημασίας για αυτούς και τον κόσμο [Соціальний рух: https://rev.org.ua/].

Το BFS/MPS είναι αλληλέγγυο με το Sozialnyj Ruch, το οποίο συμμετέχει στην ουκρανική αντίσταση,και με το RSD, το οποίο αποτελεί μέρος της ρωσικής αντιπολεμικής αντίστασης.Το BFS/MPS βρίσκεται σε στενή επαφή και με τους δύο και έχει δημοσιεύσει το μανιφέστο τους.

Ερ.: Ένα ερώτημα που θέτουν πολλοί ακτιβιστές της ειρήνης και αριστεροί είναι: Πώς μπορούν να βοηθηθούν οι Ουκρανοί; Τι συμβουλές έχετε;

RSD: Σε αντίθεση με το 2014, η Δεξιά δεν παίζει πλέον τόσο κεντρικό ρόλο στον σημερινό πόλεμο, ο οποίος έχει γίνει πόλεμος ολόκληρου του πληθυσμού6 -και οι σύντροφοί μας της αντιεξουσιαστικής αριστεράς στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία μάχονται μαζί ενάντια στον ρωσικό ιμπεριαλισμό.

Πέρα από τις δωρεές, θα πρέπει να γίνει και δουλειά για να αυξηθεί η προβολή της αντιεξουσιαστικής αριστεράς στην Ουκρανία και τη Λευκορωσία, η οποία αγωνίζεται αυτή τη στιγμή με τα όπλα στα χέρια. Καλό είναι να διεξάγετε συνεντεύξεις μαζί τους, καθώς αγωνίζονται για να ακουστούν.

Όσον αφορά τη Δυτική Αριστερά, προτείνουμε να θέσουμε τα ακόλουθα αιτήματα: Υποστήριξη όλων των προσφύγων στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, διαγραφή του εξωτερικού χρέους της Ουκρανίας, κυρώσεις κατά των Ρώσων ολιγαρχών.

Ερ.: Στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, όταν πρόκειται για τη ρωσική αντιπολίτευση, ακούει κανείς σχεδόν μόνο για τον Nawalny και τον Khodorchovsky. Τι ρόλο παίζουν οι προοδευτικές και αριστερές ή ακόμη και οι μαρξιστικές ιδέες και οργανώσεις; Πού μπορούν οι αριστερές ομάδες να βρουν τη δική τους θέση στην αντιπολίτευση και τι διακρίνει την αριστερά;

RSD: Οι μαρξιστικές ιδέες έχουν μια ιστορική ευκαιρία αναβίωσης στη Ρωσία. Βλέπουμε τις τιμές να αυξάνονται, τις απολύσεις να αφήνουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους χωρίς βιοπορισμό. Η τρέχουσα πολεμική κατάσταση μπορεί επίσης να γίνει κατανοητή από ταξική σκοπιά: ένα σημαντικό ποσοστό των Ρώσων στρατιωτών προέρχεται από φτωχές περιοχές και γι’ αυτούς ο στρατός αποτελεί τη μόνη ευκαιρία για κοινωνική ανέλιξη.

Ο ρόλος των μαρξιστών είναι να συνεργαστούν με τα συνδικάτα και να διεξάγουν μια ευρεία αγωνιστική δράση. Το RSD θέλει να δείξει ότι, όπως πάντα, αυτός ο πόλεμος θα πληρωθεί από τους φτωχότερους. Δημοσιεύουμε εκτενώς στο κανάλι μας NEWOJNA στο Telegram και αναπτύσσουμε τακτικές για να γίνουν ορατές παντού οι διάφορες αντιδράσεις [δράσεις για την κυκλοφορία αντιπολεμικών θέσεων ή πληροφοριών για τον πόλεμο σε δημόσιους χώρους

Ταυτόχρονα, θεωρούμε ότι ο ρόλος μας είναι να δημιουργήσουμε δεσμούς με αριστερούς σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, των ΗΠΑ, της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Θεωρούμε ότι αυτοί οι δεσμοί είναι ζωτικής σημασίας τώρα που η συντριπτική πλειοψηφία της παγκόσμιας κοινότητας θεωρεί τον Πούτιν υπεύθυνο για την πολεμική επίθεση. Αυτή είναι μια καλή καμπή και μια καλή ευκαιρία για τη ρωσική αριστερά να ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ξένη καπιταλιστική ελίτ συνεργάζεται με τον Πούτιν εδώ και 20 χρόνια και ότι εναπόκειται στην παγκόσμια αριστερά να ασκήσει πίεση στις κυβερνήσεις παντού. Πρακτικά, οι αριστεροί θα πρέπει να πιέσουν τις κυβερνήσεις να παγώσουν τους λογαριασμούς 20.000 Ρώσων δισεκατομμυριούχων, όπως πρότεινε πρόσφατα ο Thomas Piketty.

Τέλος, οι αριστεροί θα πρέπει να αναπτύξουν το δικό τους όραμα για τις διεθνείς σχέσεις και τη διεθνή αρχιτεκτονική ασφάλειας, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει τον πολυμερή πυρηνικό αφοπλισμό (που θα είναι δεσμευτικός για όλες τις πυρηνικές δυνάμεις) και τη θεσμοθέτηση διεθνών οικονομικών απαντήσεων σε κάθε ιμπεριαλιστική επιθετικότητα στον κόσμο.

Διεθνής πολιτική

Ερ.: Ο επιθετικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας σας οδήγησε στην επανεκτίμηση του γεωπολιτικού ρόλου της κυβέρνησης Πούτιν καθώς και του ΝΑΤΟ;

RSD: Είδαμε πώς μοιάζει ο ιμπεριαλισμός του Πούτιν στην πράξη. Στις δεκαετίες του 2000 και 2010, οι ενέργειες του ρωσικού κράτους στη διεθνή σκηνή καθοδηγούνταν από τρεις διαφορετικές τάσεις:

1. Από τη μία πλευρά, ο Πούτιν θεσμοθέτησε και εδραίωσε τη συμμετοχή της ρωσικής επιχειρηματικής ελίτ στην παγκόσμια οικονομία.
2. Από την άλλη, η ρωσική ηγεσία επεδίωξε να παίξει το ρόλο ενός περιφερειακού αυτοκρατορικού κέντρου που ελέγχει τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, μεταξύ άλλων μέσω της δημιουργίας οικονομικών και πολιτικών συγχωνεύσεων και συμμαχιών, όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.
3. Τέλος, ο Πούτιν επεδίωξε να αποσταθεροποιήσει την παγκόσμια τάξη μέσω επιθέσεων hacking, χρηματοδοτώντας ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη κ.λπ.

Στόχος του Πούτιν ήταν να δεσμεύσει πάση θυσία χώρες όπως το Καζακστάν, η Αρμενία, η Λευκορωσία και η Ουκρανία γύρω από τη Ρωσική Ομοσπονδία το 2024, όταν θα διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές, ή τουλάχιστον να αποκλείσει το ενδεχόμενο ένταξής τους στις δυτικές στρατιωτικοπολιτικές διεθνείς δομές. Έχοντας λύσει τα προβλήματα με την Αρμενία, το Καζακστάν και τη Λευκορωσία, η ρωσική ηγεσία, οπλισμένη με μια εθνικιστική-ιμπεριαλιστική ιδεολογία, εξαπέλυσε τώρα τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας.

Ωστόσο, δεν φαίνεται ακόμη ότι ο Πούτιν έχει επιτύχει όλους τους στόχους του με αυτές τις ενέργειες. Οι δυτικές χώρες και το ΝΑΤΟ δεν διασπάστηκαν, αλλά συμμάχησαν εναντίον του Πούτιν και έχουν επιβληθεί πρωτοφανείς κυρώσεις στη Ρωσία. Ταυτόχρονα, η Δύση δεν έχει παράσχει στην Ουκρανία την υποστήριξη στην οποία αυτή υπολόγιζε. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο, οι στρατηγικές των δύο ιμπεριαλισμών έχουν αλλάξει. Ο ρωσικός ιμπεριαλισμός εξαπέλυσε έναν κατακτητικό πόλεμο, ενώ το ΝΑΤΟ, χωρίς να αμφισβητήσει το ανεξάρτητο καθεστώς της Ουκρανίας, συνέχισε την προηγούμενη γραμμή αποδυνάμωσης της Ρωσίας χωρίς να προχωρήσει σε ανοιχτή στρατιωτική επέμβαση: Κυρώσεις, παραδόσεις όπλων, καθώς και ολοκληρωτικός ιδεολογικός πόλεμος κατά της ρωσικής ηγεσίας.

Σήμερα, είναι σημαντικό να επανεξετάσουμε τα παλιά στερεότυπα, τα οποία συμμερίζεται σε μεγάλο βαθμό η αριστερά, σύμφωνα με τα οποία κάθε δικτατορία που αντιτίθεται στο ΝΑΤΟ είναι, αν όχι άξια υποστήριξης, τουλάχιστον το μικρότερο από τα δύο κακά. Το καθεστώς Πούτιν, παρόλο που είναι πολύ πιο αδύναμο σε παγκόσμιο επίπεδο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ και δεν πληροί και τα πέντε σημεία του ορισμού του ιμπεριαλισμού του Λένιν [Για το θέμα αυτό βλ. στο τέλος πλαίσιο: “Για τον ιμπεριαλισμό”], αποτελεί ωστόσο πρωταρχική απειλή -τουλάχιστον για τους γείτονές του. Έγινε μια τέτοια απειλή στην προσπάθειά του να ανέλθει στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων ιμπεριαλιστών.

Αυτός ο ανταγωνισμός, που έχει φέρει τον κόσμο στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου, πρέπει να σταματήσει. Ο επιθετικός πόλεμος ήταν ένα τεράστιο λάθος του ρωσικού καθεστώτος και το σχέδιο του πολυπολικού κόσμου, το οποίο συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με την άνοδο της Ρωσίας του Πούτιν, απέτυχε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να επιστρέψουμε στον πρώην μονοπολικό κόσμο με επικεφαλής το ΝΑΤΟ ή να συμβιβαστούμε με την ισοτιμία μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας ως των δύο ισχυρότερων δυνάμεων σήμερα. Το αποτέλεσμα αυτού του πολέμου θα πρέπει να είναι μια πορεία με στόχο τη ριζική μείωση του ρόλου του κάθε στρατιωτικού μπλοκ και την ανανέωση και τον εκδημοκρατισμό των διεθνών δομών, όπως ο ΟΗΕ, με στόχο ένα νέο σύστημα ασφάλειας που θα λειτουργεί προς το συμφέρον όλων των χωρών και δεν θα τις αναγκάζει να ευθυγραμμίζονται με το ένα ή το άλλο κέντρο εξουσίας.

Ερ.: Πώς μπορούν να βοηθηθούν οι Ρώσοι που ασκούν κριτική στη ρωσική κυβέρνηση; Πώς μπορούν οι δυτικοί προοδευτικοί και αριστεροί να βοηθήσουν;,

RSD: Σε αρκετές κατευθύνσεις:

1. οικονομική στήριξη

Οι δυτικοί αριστεροί μπορούν πρώτα-πρώτα να στηρίξουν εκείνους της ρωσικής αριστεράς που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Ρωσία από φόβο διώξεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι χωρίς μέσα επιβίωσης.

2. καθοδήγηση

Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ρωσική αριστερά δεν έχει αρκετή εμπειρία στον πολιτικό αγώνα και χρειάζεται πρακτικές συμβουλές από πιο ώριμους ακτιβιστές σχετικά με το πώς να οργανώσουν ένα ισχυρό συνδικάτο ή φοιτητικό σύλλογο, πώς να κινητοποιήσουν την εργατική τάξη και τους φοιτητές, πώς να διατηρήσουν την ασφάλεια του κινήματός τους κ.λπ. Η ρωσική αριστερά θα μπορούσε να επωφεληθεί, για παράδειγμα, από δωρεάν διαδικτυακά εργαστήρια και εκπαιδεύσεις όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους.

3. βοήθεια σε ενημερωτικές εκστρατείες

Η δυτική αριστερά μπορεί να ασκήσει πίεση στο τμήμα του αριστερού τύπου που δεν δίνει φωνή στη ρωσική και ουκρανική αριστερά ακριβώς επειδή η ρωσική και η ουκρανική αριστερά δεν παίρνει ουδέτερη θέση στη βίαιη σύγκρουση και αρνείται να την χαρακτηρίσει “ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση” και επειδή, τέλος, πιέζει για πιο ενεργή υποστήριξη της Ουκρανίας. Χωρίς να συμφωνεί απαραίτητα με μια τέτοια θέση, ωστόσο, η δυτική αριστερά δεν είναι σωστό να φιμώνει τη ρωσική και την ουκρανική αριστερά και να εμπιστεύεται μόνο τις αποικιοκρατικές εμπειρογνωμοσύνες περί πολέμου.

Ερ.: Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την πολύ διορατική συνέντευξη! Ευχόμαστε σε εσάς και στη ρωσική αντιπολίτευση κατά του πολέμου και κατά του Πούτιν κάθε δύναμη και αντοχή. Εντυπωσιαζόμαστε κάθε μέρα εκ νέου από την αδιάσπαστη θέληση για αντίσταση και ελπίζουμε ότι περισσότεροι αριστεροί παγκοσμίως θα είναι ανοιχτοί στον πλούτο της εμπειρίας του ρωσικού αντιπολεμικού κινήματος.

Σε αλληλεγγύη με το RSD και με τις άλλες προοδευτικές αντικυβερνητικές και αντιπολεμικές ομάδες, εκ μέρους του Bewegung für den Sozialismus (BFS/MPS), João Woyzeck.

Πλαίσιο: για τον ιμπεριαλισμό

Ο Λένιν όρισε τον ιμπεριαλισμό σύμφωνα με 5 σημεία: «1. συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, η οποία έχει φθάσει σε τόσο υψηλό στάδιο ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικονομική ζωή. 2. συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό κεφάλαιο και εμφάνιση μιας χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας στη βάση αυτού του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. 3. η εξαγωγή κεφαλαίου, σε αντίθεση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, αποκτά ιδιαίτερη σημασία. 4. δημιουργούνται διεθνείς μονοπωλιακές καπιταλιστικές ενώσεις, που μοιράζουν τον κόσμο μεταξύ τους και 5. τερματίζεται η εδαφική διαίρεση της γης μεταξύ των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων». Βλ: https://www.marxists.org/deutsch/ archive/lenin/1917/imp/chapter7.htm (22.07.2008).

Η οικονομία της Ρωσίας, σε αντίθεση με το μοντέλο του Λένιν, βασίζεται κυρίως στην εξαγωγή αγαθών (όχι κεφαλαίων προς τις περιφερειακές περιοχές του κόσμου), δηλαδή κυρίως ορυκτών πρώτων υλών, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ταυτόχρονα, η Ρωσία δεν μπορεί απλά να περιγραφεί ως ένα κράτος που εξαρτάται από τις ΗΠΑ και άλλα δυτικά κράτη του παγκόσμιου Βορρά. Αυτό αποδεικνύεται μόνο από την επί δεκαετίες σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, σε διπλωματικό αλλά και (αν όχι άμεσα) σε στρατιωτικό επίπεδο. Επιπλέον, η Ρωσία επεκτείνει την επιρροή της σε άλλα κράτη, εντός και εκτός Ευρώπης, ακόμη και αν αυτό βασίζεται κυρίως στη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας και όχι στο μερίδιό της στο παγκόσμιο οικονομικό κεφάλαιο.

Εξακολουθώ να πιστεύω, παρά την κριτική μου στον Λένιν (οι πολιτικές του απομακρύνθηκαν σταδιακά από το όραμά του στο “Κράτος και Επανάσταση” από το 1918 και μετά), ότι ο ορισμός του για τον ιμπεριαλισμό εξακολουθεί να αποτελεί χρήσιμο αναλυτικό εργαλείο.

Ακριβώς στο πλαίσιο του εν λόγω ορισμού, δεν νομίζω ότι είναι σωστό να αρνηθούμε στη Ρωσία του Πούτιν το καθεστώς του ιμπεριαλιστικού κράτους, τουλάχιστον όχι με αδιαφοροποίητο τρόπο. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία πληροί μια ουσιαστική πτυχή του ορισμού του Λένιν:

Ακόμη και αν το 2021 η Ρωσία κατέχει μόλις 2 εταιρείες μεταξύ των 100 κορυφαίων διεθνών επιχειρήσεων ή 12 μεταξύ των 1000 κορυφαίων, από άποψη συνολικού κύκλου εργασιών, κερδών, περιουσιακών στοιχείων και αγοραίας αξίας, δηλαδή εξάγει ελάχιστα κεφάλαια ή ανοίγει/εισβάλλει σε ξένες αγορές, η Ρωσία επωφελείται πολιτικά και οικονομικά από την επέκταση της δικής της σφαίρας επιρροής, η οποία επιτυγχάνεται εν μέρει στρατιωτικά και εν μέρει μέσω της οικονομικής εξάρτησης (εξαγωγές πρώτων υλών). Η Ρωσία προσαρτά εδάφη στρατιωτικά (Γεωργία, τώρα Ουκρανία), υποστηρίζει με τη βία κατά αυτοοργανωμένων τοπικών αντιπολιτεύσεων τις πιστές σε αυτήν αυτοκρατορίες (Συρία, Καζακστάν) ή, ως ηγεμόνας σε πολιτικές περιφερειακών συμμαχιών, μετατρέπει ολόκληρα πολιτικά συστήματα σε υποταγμένες κυβερνήσεις ημι-μαριονέτες (Λευκορωσία, πρώην Ουκρανία). Το γεγονός και μόνο ότι η επιρροή αυτή έχει επεκταθεί πέρα από τα πρώην σοβιετικά εδάφη, τουλάχιστον μετά το 2013, θα πρέπει να μας προβληματίσει. Έτσι, η Ρωσία είναι σαφώς ένα από τα λίγα κράτη που μοιράζουν τον κόσμο μεταξύ τους, έστω και με μια περιφερειακή και όχι παγκόσμια σφαίρα επιρροής.

Η κατηγοροιοποίηση της Ρωσίας ως μη ιμπεριαλιστικής και ως τυπικά “ημιαποικιακής” θα βασιζόταν στο ότι η οικονομία και η διεθνής της ισχύς βασίζονται κυρίως στους άφθονους εγχώριους ορυκτούς πόρους και τα βασικά τρόφιμα και στο ότι η βιομηχανία είναι προσανατολισμένη κυρίως στον αμυντικό τομέα, αλλά ελάχιστα διαφοροποιημένη και ανεπτυγμένη σε άλλους τομείς, Μια κατηγοριοποίησης της ρωσικής επέκτασης ως απλώς “αμυντικής” (το πραγματικά κακό θα ήταν οι ενέργειες του ΝΑΤΟ, αφού ορισμένα από τα μέλη του είναι οι πραγματικοί ιμπεριαλιστές) απέναντι στην παρέμβαση των ιμπεριαλιστικών μελών του ΝΑΤΟ σε σχέση με τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, θα ήθελε να θέσει σε προοπτική την ενεργά ασκούμενη και βίαιη επέκτασή της. Όμως, αυτό μπορεί να έχει πραγματικές πολιτικές συνέπειες, όπως η αδιαφορία για την οξεία υλική απειλή που θέτει στον ουκρανικό πληθυσμό ένας de facto κατακτητικός πόλεμος. Ως εκ τούτου, η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας πρέπει απαραίτητα να αναγνωριστεί ως φιλοδοξία παγκόσμιας δύναμης. Αυτός, ωστόσο, δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας ηθικός ορισμός του ιμπεριαλισμού. Αν μη τι άλλο, ο ορισμός του Λένιν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στο ότι αφορά ουσιαστικά τη διαίρεση του κόσμου από μεγάλα καπιταλιστικά μπλοκ εξουσίας -μια διαίρεση η οποία, εξάλλου, προς το παρόν, δεν φαίνεται να έχει ακόμη ολοκληρωθεί.

Στην κατάταξη των ρωσικών διεθνών εταιρειών: 51η: Sberbank, 99η: Rosneft, 309η: Surgutneftegas, 367η: Gazprom, 388η: Norilsk Nickel, 467η: LukOil, 513η: Transneft, 530η: Novatek, 597η: VTB Bank, 751η: Tatneft, 861η: Novolipetsk Steel, 908η. : Severstal, 1001η: Polyus, 1004η: EN+ Group International, 1155η: Inter Rao, 1209η: X5 Retail Group, 1335η: Magnit, 1591η: Moscow Exchange, 1605η: Magnitogorsk Iron & Steel, 1779η: Credit Bank of Moscow, 1818η: Sistema, 1965η: RusHydro. Βλ.: https://www.forbes.com/lists/global2000/#3330e2755ac0 (2022).

Μετάφραση ΤΠΤ

από το sozialismus.ch

Σημειώσεις στη συνέντευξη

1Μετά την πολιορκία της Μπούχα, μιας πόλης στην περιφέρεια Κιέβου και στρατηγικού σημείου για την προέλαση του ρωσικού στρατού προς το Κίεβο, που υποχρεώθηκε να εγκαταλειφθεί από τον ρωσικό στρατό, την 1η Απριλίου, άρχισαν να δημοσιεύονται φωτογραφίες και βίντεο. Τα πλάνα αυτά μαρτυρούν τις φρικιαστικές σκηνές που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης. Νεκρά σώματα κείτονταν στους δρόμους, ορισμένα είχαν ακρωτηριαστεί και καεί, σώματα πολιτών που είχαν παραταχθεί με τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη τους και πυροβολήθηκαν από κοντινή απόσταση (απόδειξη μαζικών εκτελέσεων χωρίς δίκη), σύμφωνα με έρευνα του Radio Free Europe, ένας θάλαμος βασανιστηρίων είχε στηθεί σε ένα καταυλισμό, κορίτσια ηλικίας 14 ετών ανέφεραν ότι είχαν βιαστεί. Δεν είναι σαφές πόσοι άνθρωποι έπεσαν θύματα των σφαγών. Επικαλούμενο συνέντευξη του δημάρχου της Μπούτσα, το Reuters ανέφερε 403 νεκρούς στις 12 Απριλίου. Ένα άρθρο του BBC News έκανε λόγο για τουλάχιστον 500 νεκρούς. Είναι σαφές ότι πρόκειται για εγκλήματα πολέμου. Το κατά πόσον μπορεί να γίνει λόγος και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (εγκλήματα πολέμου ως μέρος μιας σχεδιασμένης προσπάθειας ή ως συστηματική κρατική πολιτική) πρέπει να εξεταστεί από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Βλ.: https://en.wikipedia.org/wiki/Bucha_massacre#After_the_Russian_withdrawal (15.04.2022).

2Το άρθρο περιέχει επίσης διατυπώσεις όπως: “Ο ουκρανισμός είναι ένα τεχνητό αντιρωσικό κατασκεύασμα χωρίς δικό του πολιτισμικό περιεχόμενο, είναι ένα υποδεέστερο στοιχείο ενός ξένου και αλλότριου πολιτισμού. Η αποεθνικοποίηση από μόνη της δεν αρκεί για την αποναζιστικοποίηση -το στοιχείο Μπαντέρα είναι μόνο ένα κάλυμα, ένα παραπέτασμα, μια μεταμφίεση για το ευρωπαϊκό σχέδιο της ναζιστικής Ουκρανίας, επομένως η αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας απαιτεί επίσης αναγκαστικά και την αποευρωπαϊκοποίησή της”. Βλέπε το άρθρο, διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://ria.ru/20220403/ukraina-1781469605.html (03.04.2022- ενημέρωση: 05.04.2022).

3Ο Enzo Tarverso είναι Ιταλός ιστορικός και δημοσιογράφος και πρώην μέλος της τροτσκιστικής Ligue communiste révolutionnaire (LCR). Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα έργα, μεταξύ των οποίων για το Ολοκαύτωμα, μια διαφοροποιημένη εξέταση της μαρξιστικής προσέγγισης του Ολοκαυτώματος και του εθνικού ζητήματος, καθώς και για τα φασιστοειδή φαινόμενα στη σύγχρονη ιστορία. Βλ.: https://en.wikipedia.org/wiki/Enzo_Traverso (12,5.2022).

4Ο Karl Polanyi (1886 – 1964) ήταν Αυστροούγγρος ιστορικός της οικονομίας και κοινωνικός επιστήμονας. Το βιβλίο του “Ο μεγάλος μετασχηματισμός” θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα έργα της κοινωνιολογίας. Σε αυτό ο Polanyi περιγράφει την εμφάνιση των εθνικών κρατών και της οικονομίας της αγοράς, καθώς και την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο ως τους κεντρικούς ακρογωνιαίους λίθους της κοινωνικής ανάπτυξης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Βλ.: https:// en.wikipedia.org/wiki/Karl_Polanyi (30.03.2022). Ο Polanyi επέκρινε τη νεοκλασική αντίληψη της οικονομίας. Στο έργο του “Ο μεγάλος μετασχηματισμός” αντιτάχθηκε στη σχεδόν μυστικιστική εμπιστοσύνη στην αυτορρύθμιση της αγοράς και έδωσε έμφαση στην κρατική παρέμβαση κατά τις διαδικασίες κοινωνικής ανάπτυξης. Βλ.: https:// en.wikipedia.org/wiki/Great_Transformation (13.01.2022).

5Ο Polanyi προειδοποίησε κατά της εξήγησης του φασισμού με όρους πολιτισμικής ιστορίας, για παράδειγμα μέσω των εθνικών νοοτροπιών. Ο Polanyi προειδοποίησε επίσης να μην ερμηνεύεται ο φασισμός υπερβολικά ως πολιτικό φαινόμενο. Για τον Polanyi, όλες οι μορφές κοινωνίας βασίζονται σε οικονομικές προϋποθέσεις. Για τον Polanyi, το ιδιαίτερο στην οικονομία των κοινωνιών της αγοράς και του φιλελευθερισμού είναι ότι βασίζεται στο ατομικό συμφέρον, το οποίο θεωρούσε αφύσικο. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φασισμός είναι, για τον Polanyi, η συγκεκριμένη πολιτική δυνατότητα ενός οικονομικού φιλελεύθερου συστήματος που περιέρχεται σε κρίση, προκειμένου να σταθεροποιηθεί και πάλι η αγορά και η αντίστοιχη κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, ο Polanyi σημείωσε ότι οι κοινωνίες της αγοράς και του φιλελευθερισμού επιδιώκουν όλο και περισσότερο κέρδος, αλλά ταυτόχρονα προσπαθούν να προστατεύσουν τους πολίτες από τις βλαβερές συνέπειες αυτής της ίδιας της κερδοφορίας. Όταν αυτές οι τάσεις έρχονται σε σύγκρουση, ο φασισμός προσφέρεται ως πολιτική λύση, προωθώντας το κέρδος και την οικονομική σταθερότητα με αντάλλαγμα την παραίτηση από τις πολιτικές ελευθερίες. Ο Oleg Komlik έχει συγκεντρώσει τα κεντρικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Polanyi «The Great Transformation» [“Ο μεγάλος μετασχηματισμός”] σε ένα άρθρο στην ιστοσελίδα του “Economic Sociology & Political Economy”. Βλ.: https://economicsociology.org/2017/01/22/karl-polanyi-on-the-rise-of-fascism-and-market-economy/ (o. J.).

6Το RSD μας παραπέμπει στο άρθρο του Ουκρανού ακτιβιστή Taras Bilous, το οποίο έχουμε μεταφράσει στα γερμανικά στο sozialismus.ch. Βλ.: https:// sozialismus.ch/international/2022/die-linkeim-westen-muss-umdenken/ (16.03.2022). Επίσης του ίδιου συγγραφέα έχουν δημοσιευτεί σημαντικά κείμενα και στα ελληνικά, όπως το “Η αυτοδιάθεση και ο πόλεμος στην Ουκρανία” στο elaliberta.gr.